Stoepplantje van de week: vijfvingerkruid

Voor de vruchten hoef je het vijfvingerkruid niet op te zoeken. Het is een groenbruin bolletje met zaadjes waar de oude kelkbladeren omheen vouwen en verdrogen. Vijfvingerkruid is een bescheiden, maar nuttige plant. Vroeger werd hij gebruikt in medicijnen tegen allerlei kwalen en klachten.

Tannines

Vijfvingerkruid (Potentilla reptans) en een aantal van zijn familieleden uit dezelfde groep met de naam Potentilla worden al lang toegepast als traditioneel medicijn in Europa, Azië en Noord-Amerika. Voor het behandelen van kiespijn, zweren en keelontsteking werden de bladeren en stengels gebruikt. Andere soorten Potentilla zoals zilverschoon, tormentil en rechte ganzerik werden ook gebruikt voor veel verschillende klachten, van zware diarree tot diabetes. Uit onderzoek blijkt dat soorten als vijfvingerkruid veel tannine bevatten. Tannine bindt andere moleculen of stofjes aan elkaar zodat het meer samentrekt. Je kan je dan voorstellen dat tannine inderdaad kan helpen tegen diarree en voor het stoppen van een bloeding. Er wordt nog veel onderzoek gedaan naar traditionele geneeskundige planten om te kijken welke stoffen we zouden kunnen gebruiken voor moderne medicijnen. Dit is in elk geval niet iets om zelf mee te experimenteren.

Sterk

De naam Potentilla kan worden vergeleken met het Engelse en Latijnse ‘potent’, wat krachtig betekent. De plant stond dus bekend als krachtig toen hij zijn naam kreeg. Waar vijfvingerkruid krachtig kan zijn in de medicijnkast is hij dat ook buiten. De plant houdt van verstoorde omgevingen in de volle kracht van de zon. Ook bij vertrapping en de grote schommelingen van warmte, kou en droogte in de stad doet hij het prima.

Vijfvingerkruid verspreidt zich met uitlopers waarmee hij over de grond kruipt. Het tweede deel van zijn wetenschappelijke naam, ‘reptans’, verwijst daarnaar. Dit betekent kruipend. Met zijn uitlopers kan hij de beste plek vinden om opnieuw wortels te maken en verder uit te groeien. Op de stengels dichtbij de grond zitten knoppen die na de winter weer uit kunnen komen. Al deze eigenschappen samen maken dat vijfvingerkruid prima uit de voeten kan in de meeste steden en dorpen. Hij heeft zich dan ook vanuit Europa en Azië over de hele wereld verspreid.

Wilt u meer weten over vijfvingerkruid en andere stoepplantjes? Vandaag, op zondag 12 september, staat stoepplantenconsulent André met zijn helpers in de Hortus botanicus Leiden.

Tekst: Nienke Beets, Hortus botanicus Leiden
Foto's: Hanneke Jelles, Hortus botanicus Leiden; KU Leuven
Tekening: Nathalie Tirion