Visarenden Biesbosch trekken binnenkort naar Afrika

Tot 2016 verbleven er geen visarenden in Nederland. Dat veranderde toen er een paartje neerstreek in de Biesbosch. Het was het begin van een bloeiende en groeiende populatie. “In totaal zijn er sinds 2016 al 29 jonge visarenden uitgevlogen in de Biesbosch. Dat is de feitelijke levering van alle Biesboschparen”, vertelt Thomas van der Es met enige trots. Hij is namens Staatsbosbeheer de terreinbeheerder van de Biesbosch en houdt de visarenden nauwlettend in het oog. “Dit jaar zijn er acht juvenielen, dat zijn dus acht jonge vogels, uitgevlogen. Zij krijgen nu, eind augustus, vrijwel geen eten meer van hun ouders. Daarmee worden ze gestimuleerd om zelf hun eten te vangen. Ze oefenen hun techniek in helikopteren en duiken. Als ze het voldoende onder de knie hebben, zullen ze op trektocht gaan”, weet Thomas.

Vaste aankomstdag op 26 maart

Aan het begin van de lente, precies op 26 maart 2021, verscheen het eerste paar visarenden in de Biesbosch. Dat was heel spannend. Thomas: “We wisten niet hoeveel paartjes er zouden komen. In 2016 kwam voor het eerst een paar visarenden naar de Biesbosch. Hij bleek geringd in Duitsland. Zijn vrouwtje was niet geringd, dus we weten niet waar zij vandaan kwam. Het is wel gebruikelijk dat visarenden niet geringd zijn. Het derde paartje dat in de Biesbosch neerstreek was ook geringd. Het vrouwtje bleek afkomstig uit Duitsland, het mannetje was geringd in Engeland.

Door het ringen zijn de vogels herkenbaar en kunnen we vaststellen waar ze vandaan komen. Vanuit hun geboorteplaats waaieren ze uit. Daarna blijken ze heel trouw te zijn aan hun eerste broedplaats. En ze komen eigenlijk altijd op dezelfde datum weer terug. Ons koningskoppel streek op 26 maart neer in de Biesbosch. Als ze de winter doorkomen, verwachten we ze op 26 maart 2022 weer terug.”

Vijf paren dit jaar

Dit voorjaar streken vijf paren visarend neer in de Biesbosch. “Ze bouwden nesten op windgevoelige plaatsen”, legt Thomas uit. “In de natuurontwikkeling Noordwaard werd een boomnest gebouwd waar ‘Beleef de Lente’ een camera bij heeft geplaatst. We hebben de vogels dus goed kunnen bestuderen”, spreekt Thomas namens pakweg 1,5 miljoen unieke bezoekers van de camerabeelden.

Maar er waren in 2021 nóg vier paartjes actief in de Biesbosch. Thomas: “Eén paar bouwde ook een boomnest. Een ander paartje maakte een mastnest. Op het hoogste puntje van de Biesbosch, bovenop een hoogspanningsmast van de KV-lijnen, zo’n 65 meter boven de grond, werd een prachtige kraamkamer ingericht. Bovendien waren er twee koppels die nog te jong waren om te paren en eieren te leggen. Ze bouwden wel een nest en eigenden zich ook territorium toe. We verwachten dat deze twee koppels volgend jaar volwassen genoeg zijn om wel zelf jonkies te krijgen.”

Helikopteren en duiken

Al met al was 2021 een mooi jaar voor de Biesbosch-visarenden. “Op drie nesten zijn acht jongen opgegroeid. Er waren twee nesten met drie pullen en één nest met twee. Nu worden de nesten nog gebruikt als plek om te rusten en te slapen. Tot voor kort kregen de jongen, de juvenielen, er ook nog af en toe een beetje eten. Maar dat hebben de ouders afgebouwd. Zo worden de jonge dieren gedwongen om te oefenen met vliegen en zelf hun eten zoeken. Toen ze pas uitvlogen, hebben ze veel geoefend in helikopteren. Dat is recht omlaag landen en recht omhoog opstijgen. Nu zijn ze uren aan een stuk door druk met duiken en stootduiken. Dat laatste is het met de poten in het water duiken om met een vis tussen de tenen weer naar boven te komen. Nu de dieren geen eten meer krijgen van hun ouders, worden ze er snel beter in.”

Op trektocht naar Afrika

De juvenielen hebben de komende weken een drukke trainingstijd. Ze zullen handigheid moeten krijgen in het vangen van vis. Dat hebben ze nodig als ze op hun eerste, grote trektocht gaan.

Thomas legt uit: “De visarend is een individuele vlieger. Dat betekent dat ze ieder op eigen houtje naar Afrika vliegen. Ze zullen dus snel volledig op eigen poten staan. Als de condities vanaf september goed zijn, ontstaat de trekdrang. Eind van de maand zullen de meeste vogels weg zijn getrokken. Via Zuid-Europa vliegen ze naar tropisch West-Afrika, dus ten zuiden van de Sahara. Ze overwinteren in het gebied tussen Mauretanië en pakweg Nigeria, aan de kust en in de rivierdelta’s.”

De volwassen vogels zullen in het voorjaar weer terugkeren naar de plaats waar ze de zomer eerder ook vertoefden. De jonge vogels blijven meestal achter op de overwinteringsplaats. “De jonge dieren blijven een jaar in Afrika. Daar ontwikkelen ze zich verder tot volwassen vogels die het jaar daarop wel terugkeren naar de omgeving van hun geboortegrond. Veelal vormen ze paartjes. Doordat de vogels dit jaar niet geringd zijn, kunnen we niet zeker weten of ze daadwerkelijk terugkomen naar de Biesbosch. Maar vanaf 26 maart 2022 hopen we in elk geval de vijf paartjes van dit jaar te kunnen verwelkomen!”

Tekst: Annelies Cuijpers, provincie Noord-Brabant
Foto's: Thomas van der Es, Staatsbosbeheer