Jonge zeearenden te volgen via een GPS-zender

De gezenderde zeearenden uit Krammer-Volkerak en Biesbosch zijn te vinden op terreinen van Staatsbosbeheer. Die organisaties, en de provincies, willen graag weten hoe ze bij hun plannen meer rekening kunnen houden met de zeearend. Dat kan bijvoorbeeld door menselijk medegebruik van gebieden te zoneren en rekening te houden met broed-, rust- en foerageergebieden. De provincie Zuid-Holland heeft voor de Biesbosch en het Krammer-Volkerak daarom opdracht gegeven voor dit onderzoek. Ook het Prins Bernhard Cultuurfonds heeft het onderzoek financieel ondersteund. De Werkgroep Zeearend werkt in het onderzoek samen met Wageningen Environmental Research (WENR), dat onderzoek doet naar de mogelijke effecten van windturbines.

“De Nederlandse populatie zeearenden is nog niet zo groot, nu circa vijftien broedparen. De Europese populatie groeit, maar in ons land is de populatie nog kwetsbaar”, vertelt Dirk van Straalen van de Werkgroep Zeearend. “Daarom willen we graag meer weten over het gedrag van deze iconische vogel, waarbij we het ruimtegebruik nauwkeurig in kaart brengen. Hoeveel ruimte is er in Nederland voor deze vogels, hoe kunnen we ze helpen in de natuur? Hoeveel hinder ondervinden ze door recreatie, vergiftigd aas of verkeer? Want er zijn meerdere bedreigingen in het leefgebied van zeearenden.”

GPS-zender

De zender zit met een harnasje als een klein rugzakje op de vogel en met een zonnepaneeltje wordt de accu continu bijgeladen, zodat de vogels vier tot vijf jaar lang gevolgd kunnen worden. Elke vijf minuten worden de positie, snelheid en de hoogte van de vogels geregistreerd en twee keer per dag worden de gegevens doorgestuurd naar de onderzoekers. Hiermee worden de vliegbewegingen in kaart gebracht, in verschillende situaties qua terrein, seizoen, weersgesteldheid en tijd op de dag. Als de vogels in een gebied met windturbines terecht komen, slaat de zender elke drie seconden een positie op, zodat het vlieggedrag bij naderen van een turbine in detail kan worden geregistreerd. De vogels hebben geen last van de zender: het apparaatje weegt vijftig gram, ongeveer één procent van het lichaamsgewicht. Het aanbrengen van de zender wordt gepland als de vogel zo’n vijftig dagen oud is, ruim voor het uitvliegen maar als het lichaam reeds volgroeid is. Van Straalen: “Nadat eind februari de broedperiode begint, komen na ruim veertig dagen de eieren uit. Tussen eind mei en eind juni hebben we de nesten bezocht. De vogels worden door zo’n nestbezoek niet verstoord en het werk bij het nest wordt binnen een uur uitgevoerd”.

Spannende periode

De vier jonge arenden met zenders komen uit nesten in Krammer-Volkerak, de Dordtse Biesbosch, Spijk-Bremerberg en de Lepelaarplassen. Volgend jaar gaat de werkgroep nog zes vogels met een zender uitrusten, om uiteindelijk tien vogels te kunnen volgen vanaf uitvliegen tot een leeftijd van vier tot vijf jaar oud. Op dit moment vliegen de twee Zuid-Hollandse vogels al ruim een maand rond en zijn ze de omgeving aan het verkennen door uitstapjes te maken in de omgeving van het Haringvliet (zie figuur 1). Van Straalen: “De zeearend is een toppredator. Hij zoekt graag rustige gebieden op en is te vinden in grote delen van de zoete delta: hij eet graag vis, meerkoeten, eenden, ganzen en hazen. In Zuid-Holland komen regelmatig concentraties van onvolwassen arenden bij elkaar: op camerabeelden hebben we gezien dat er in Krammer Volkerak soms wel negen of tien bij elkaar in een boom zitten. Zeearenden gebruiken jarenlang hetzelfde nest, of verblijven in hetzelfde territorium. Ze bewegen zich maximaal veertig kilometer rond de nestplaats. Jonge zeearenden doen er minimaal vijf jaar over om geslachtsrijp te worden, maar vestigen zich al eerder in een nieuw broedgebied. In de onvolwassen levensfase zwerven ze tussen geschikte gebieden op zoek naar een territorium en een partner. Gedurende die periode volgen we de jonge vogels, zodat we kunnen vaststellen hoe we ze door die spannende periode kunnen helpen.”

Meekijken

Vanaf september - oktober kunt u de vliegbewegingen van de gezenderde zeearenden online volgen. De Werkgroep Zeearend werkt nu aan een portal, eerst voor de beheerders en provincies en daarna voor het bredere publiek. Kijk voor meer informatie op www.werkgroepzeearend.nl.

Tekst: provincie Zuid-Holland
Foto's: Pepijn Calle; Dirk van Straalen; Werkgroep Zeearend