Conclusies IPCC-rapport over klimaatverandering ook dramatisch voor vogels

Uit het alarmerende rapport van het klimaatpanel (IPCC) van de Verenigde Naties van 9 augustus, blijkt dat het nog veel erger gesteld is dan gedacht met de opwarming van de aarde en als gevolg daarvan met de wereldwijde klimaatverandering. Niet alleen verandert het klimaat sneller. De veranderingen zijn in sommige gevallen zelfs onomkeerbaar. Als overheden nú geen dringende maatregelen treffen, zal de doelstelling van het Parijs-akkoord om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 1,5 graden bij lange na niet gehaald worden.

Gevolgen klimaatverandering verontrustend

Aan het IPCC-rapport hebben wetenschappers uit 66 landen jarenlang gewerkt. De conclusies uit het rapport zijn doorgaans leidend voor het klimaatbeleid op nationaal én internationaal niveau. En die conclusies zijn niet mals: zo blijkt dat sinds het industriële tijdperk de aarde al 1,1 graden is opgewarmd door CO₂-uitstoot van menselijke activiteiten. De komende twintig jaar zal de aarde volgens het klimaatpanel nog 1,5 graden of meer opwarmen.

De gevolgen zullen per regio verschillen, maar stemmen somber. Zo krijgen we te maken met intensievere regenval, met overstromingen tot gevolg. Tegelijkertijd krijgen we meer hittegolven, met lange periodes van droogte en frequentere uitbraak van bosbranden. Oceanen verzuren en bevatten minder zuurstof, wat grote impact heeft op het ecosysteem van de oceanen die ook steeds minder CO₂ zullen opslaan. Ook smelten de ijskappen verder af, met afname van permafrost en verdere stijging van de zeespiegel tot gevolg.

Wat betekent dit voor vogels en hun leefgebied?

Vogels worden op verschillende manieren beïnvloed door klimaatverandering. Door de stijgende temperatuur verschuiven veel vogelsoorten in het noordelijk halfrond hun leefgebied noordoostwaarts, door opschuivende klimaatgordels. In Nederland betreft dit diverse soorten vogels die richting het noorden verdwijnen, zoals matkop, zwarte specht, nonnetje, kanoet en zelfs een gewone soort als fitis. Ook weidevogels als grutto, kemphaan en watersnip zullen het extra zwaar krijgen. Soorten die door toenemende droogte in het Middellandse Zeegebied leefgebied kwijtraken, rukken op naar het noorden; nu al hebben zich nieuwe soorten uit het zuiden gevestigd in ons land, zoals bijeneter, kleine zilverreiger en Cetti’s zanger. Soorten in het poolgebied dreigen zelfs geheel uit te sterven door het verdwijnen van pakijs en toendra’s.

Ook zullen mensen het land anders gaan gebruiken, door andere landbouw bijvoorbeeld, waar vogels zich óók nog eens aan zullen moeten aanpassen. Daarnaast komen vogels in contact met voor hen nieuwe parasieten, predatoren, prooien en concurrenten naarmate ze naar nieuwe gebieden moeten verschuiven, temeer omdat vogels en andere soorten niet als intacte leefgemeenschap zullen verschuiven.

Dringende maatregelen nú nodig: overheden zijn aan zet

Het klimaatpanel noemt de menselijke invloed op de klimaatverandering ‘onbetwist’. Tegelijkertijd zijn wij bij machte om de koers van ons klimaat te bepalen en verdere veranderingen in te dammen. Maar dat kan alleen door dringende maatregelen te treffen, met name om de CO₂-uitstoot te verminderen. Het is inmiddels bewezen dat de uitstoot van CO₂ de grootste veroorzaker is van klimaatverandering, maar dat andere broeikasgassen en luchtvervuilers ook een belangrijke rol spelen.

Het verminderen van de CO₂-uitstoot is dus cruciaal. Maar daarnaast staat ons meer te doen om de nu al optredende effecten van klimaatverandering tegen te gaan. Vogels moeten zich aanpassen aan de snel veranderende omgeving. Dus moeten wij ervoor zorgen dat de overige, door de mens veroorzaakte bedreigingen in voor vogels belangrijke leefgebieden zo klein mogelijk zijn. Denk aan: intensieve landbouw, niet-duurzame visserij, jacht, gas- en zoutwinning, verstoring en te grote recreatiedruk. Immers, een gezonde staat van het ecosysteem is essentieel voor de vogels om zich aan te passen aan voortdurende veranderingen.

Dit betekent dus dat we vogels moeten helpen om de effecten van ook deze bedreigingen aan te kunnen. En dus moeten we nú vooral de stikstofuitstoot verminderen, de landbouw extensiveren en het gifgebruik reduceren. Verder is het nodig om nieuwe, grote natuurgebieden aan te leggen, die met elkaar verbonden zijn. Natte natuurgebieden vooral, die als natuurlijke klimaatbuffers kunnen fungeren en bijvoorbeeld veel water kunnen herbergen.

Nederland: aan de slag met de Green Deal

Om de klimaatcrisis en de andere bedreigingen aan te pakken is zowel internationale samenwerking als nationale actie vereist. Nederland heeft nog een wereld te winnen als het gaat om klimaatbeleid, terwijl de gevolgen van klimaatverandering voor ons land – dat immers voor het grootste deel beneden zeeniveau ligt – niet te overzien zijn.

Dat betekent dat de Nederlandse regering zich geheel moet committeren aan de Europese Green Deal, waarin de Europese Commissie met doelstellingen en maatregelen komt tegen verdere klimaatverandering. Maar de Nederlandse overheid moet, evenals andere overheden, vervolgens ook écht aan de slag met de uitvoering van het klimaatbeleid.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Shutterstock (leadfoto: kemphanen); Jouke Altenburg