Herken uitgebloeide orchideeën met de sleutel van Naturalis

Aan de hand van foto’s van de bloemen is een orchidee meestal goed te determineren. Een keur aan mooi geïllustreerde gidsen en webpagina’s kan helpen bij het op naam brengen. Niet-bloeiende orchideeën, zowel als rozet of uitgebloeide plant, zijn echter moeilijker te determineren.

In het veld getest

“Er zijn nauwelijks determinatiewerken die dit behandelen”, legt Jean Claessens, Naturalis-gastmedewerker en een van de auteurs van de nieuwe sleutel, uit. “Uitzonderingen zijn ‘The vegetative key to the British flora’ van John Poland en Eric Clement en ‘A beginner‘s vegetative guide to orchids of the British Isles’ van Mike Waller. Maar voor het Nederlandse taalgebied was zo’n gids er nog niet.” Daar is met het verschijnen van de sleutel en het bijbehorende e-book genaamd 'Sleutel voor uitgebloeide orchideeën van Nederland en België' verandering in gekomen.

“Het was de vraag of het überhaupt mogelijk was een sleutel te ontwerpen voor uitgebloeide orchideeën. Daarom hebben we eerst een database gemaakt met alle mogelijke kenmerken van uitgebloeide orchideeën”, vertelt Claessens. “Hieruit hebben we karakteristieke kenmerken van ieder geslacht en soort gefilterd, en is een eerste dichotome sleutel ontwikkeld; een sleutel die je bij elke vraag één van twee kanten opstuurt, richting de juiste soort. Daarna volgde een periode waarin de sleutel in het veld getest en aangepast is.”

Twee soorten sleutels

Naast de dichotome sleutel hebben de auteurs ook een multi-access sleutel ontworpen. “Voordeel van zo’n sleutel is dat je niet de keuzes van de sleutel moet volgen, zoals bij een dichotome sleutel het geval is, maar dat bij ieder willekeurig kenmerk begonnen kan worden”, legt Claessens uit. “Door achtereenvolgens meer kenmerken te selecteren worden de mogelijke soorten gereduceerd, en kun je op een snelle manier bij de uiteindelijke soort uitkomen.”

Omdat in een sleutel nooit alle kenmerken opgenomen kunnen worden, is er naast de sleutel ook een e-book geschreven. In het boek vind je onder andere een bloeitijdentabel, de beschrijving van verschillende biotopen, een determinatietabel en beschrijvingen van alle soorten orchideeën die in Nederland en België voorkomen. Iedere soort is geïllustreerd met tien foto’s die de verschillende aspecten van de uitgebloeide soort en zijn vruchtdozen laten zien.

Voor plantenliefhebbers

Het boek is dankzij een subsidie van Naturalis Biodiversity Center en de Koninklijke Nederlandse Botanische Vereniging gratis online beschikbaar gesteld. Het e-book en de sleutel zijn te vinden op europeanorchids, de sleutel is ook te vinden op naturalis.nl.

“We hopen middels de determinatiesleutel plantenliefhebbers in staat te stellen verschillende soorten van elkaar te onderscheiden”, vertelt Claessens. “Maar het herkennen van orchideeën is niet alleen leuk voor hobbyisten, het is ook van belang voor natuurbeheer. Zo kan het beheer van een terrein op de aanwezige orchideeën afgestemd worden. Hopelijk dragen we via de sleutel dus ons steentje bij aan de bescherming van deze mooie maar bedreigde plantengroep.”

Meer informatie

Het e-book 'Sleutel voor uitgebloeide orchideeën van Nederland en België' is geschreven door Jean en Marijke Claessens. Zij ontwierpen ook de bijbehorende dichotome en multi-access sleutel. Een sleutel voor bloeiende orchideeën is te vinden op europeanorchids.com.

Tekst en foto's: Jean en Marijke Claessens, Naturalis Biodiversity Center