Naturalis en Picturae digitaliseren samen duizenden insecten

Vrijwilligers van Naturalis prikken één voor één de diertjes op een bakje, dat vervolgens met een lopende band naar de camera’s gaat. De apparatuur neemt veel foto’s van elk insect en combineert die tot één scherp beeld. De labels worden apart gefotografeerd. Bezoekers kunnen op een groot scherm zien wat er op dat moment voor de lenzen ligt. Ook krijgen de labels een kleine RFID-chip, zodat ze uitgelezen kunnen worden zonder dat de lade daarvoor open hoeft.

Eenmaal gedigitaliseerd zijn de insecten beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek. "En dat is belangrijker dan ooit," vertelt Dimitris Koureas, hoofd informatie van Naturalis. "De biodiversiteit staat wereldwijd enorm onder druk, en dus moeten natuurhistorische collecties beschikbaar zijn voor wetenschappers - en dat betekent dat ze digitaal toegankelijk moeten zijn."

Best tot zijn recht

Koureas vindt het dan ook jammer dat de installatie al eind juli zal vertrekken. De installatie is in eerste instantie bedoeld voor het Museum für Naturkunde in Berlijn, dat er maar liefst vijfhonderdduizend insecten mee gaat digitaliseren. Het Museum für Naturkunde is net als zo’n honderdtwintig andere musea onderdeel van het initiatief DiSSCo, dat alle natuurhistorische collecties van Europa digitaal beschikbaar wil maken. Dat project wordt gecoördineerd vanuit Naturalis, door Koureas.

Het systeem is ontwikkeld door het Nederlandse bedrijf Picturae, dat oplossingen levert voor het digitaal maken, bewaren en beschikbaar maken van archieven en collecties. In 2013 hebben Picturae en Naturalis al de Naturalis-collectie gedroogde planten - vijf miljoen stuks - gedigitaliseerd. De insectenscanstraat is nieuw, en luidt een nieuw tijdperk in voor insectencollecties.

Picturae en Naturalis werken samen aan het klaarmaken en testen van de insectenapparatuur. Dat zijn niet alleen technische vraagstukken, maar ook vragen over hoe de opstelling het best tot zijn recht komt in een museum. Want Naturalis zet het apparaat niet achter de schermen, maar in een museumzaal waar bezoekers het scanwerk in actie kunnen zien.

CO₂-reductie

"Onze taak is om onze collectie open te stellen voor wetenschap en samenleving. Als mensen met een muisklik onderzoek naar insecten kunnen doen, bijvoorbeeld naar maatschappelijk relevante vragen over het uitsterven van insecten, is dat een enorm voordeel," zegt directeur-generaal Johannes Vogel van het Berlijnse Museum für Naturkunde. "Dankzij digitale indexering en digitalisering van onze collectie, worden we een onderzoeksmuseum dat voor iedereen toegankelijk is. Omdat onderzoekers dan minder naar hun onderzoeksobjecten hoeven te reizen, leveren we ook een bijdrage aan CO₂-reductie. We rekenen op samenwerking met competente technologiepartners en ontwikkelen vrij herbruikbare oplossingen om de vragen van de toekomst te beantwoorden. Omdat veel van de antwoorden in de natuurhistorische collecties van deze wereld liggen."

De bladwespen

Zes weken tijd is veel te weinig om de complete insectencollectie van Naturalis - 18 miljoen stuks - te digitaliseren. De nadruk van het scanproces ligt daarom op één groep, de bladwespen. Dat zijn relatief kleine wespen zonder taille, waarvan de larven lijken op rupsjes. De insectenspecialisten van Naturalis' partner EIS gebruiken de foto’s voor een verspreidingsatlas van alle bladwespen.

Meer informatie

• Plannen van het Museum für Naturkunde voor het digitaliseren van insecten
• DiSSCo-plan dat anderhalf miljard (!) Europese museumobjecten digitaal wil samenvoegen

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Picturae