Grote vuurvlinder: hoe beheer je kwetsbare natuur én behoud je zeldzame soorten?

Eén van die mensen is Susan Oosterlaar. Haar interesse voor de vuurvlinder ontstond uit de passie voor de schoonheid van de flora en fauna en de cultuurhistorie van de Weerribben-Wieden, Rottige Meente en Brandemeer. In 2013 begon ze als vrijwilliger met het tellen en fotograferen van eitjes van de Grote vuurvlinder (Lycaena dispar batava). Ze doet dat nog steeds, nu in grotere delen van de Weerribben, om te kijken hoe de vlinder zich over het gebied verspreidt. Dit geeft inzicht in de dilemma’s bij het beheren van kwetsbare natuurgebieden met het oog op het behoud van meerdere zeldzame soorten.

Zonnige toekomst voor deze bijzondere soort? 

Zowel Natuurmonumenten als Staatsbosbeheer proberen het gebied zodanig te beheren dat de kenmerkende flora en fauna zich kunnen handhaven en/of uitbreiden. Plannen voor de verdere ontwikkeling van de natuurgebieden omvatten onder andere:

• Uitbreiding van de moerasgebieden door omvorming van een aantal omliggende polders, zodat er een groter aaneengesloten gebied ontstaat.
• Versterking van de moerasverbinding tussen De Wieden, de Weerribben en de Rottige Meente om uitwisseling van vooral fauna, waaronder de Grote vuurvlinder, mogelijk te maken. Hierdoor wordt het ecosysteem robuuster en nemen de negatieve invloeden buiten de reservaatgrenzen verder af.

Stroompjes zoals de Olde Beke en het Veenstroompje zijn in de loop van de jaren grotendeels verdwenen. Het zelf regelen van open water blijft noodzakelijk. Bij een natuurlijke ontwikkeling in de huidige situatie wordt alles bos. Dat betekent echter wel dat de mens deze ‘natuurgebieden’ in stand moet houden en beheren op een manier zoals die is neergelegd in beleidsnota’s en beheerplannen. Je hebt daarbij te maken met bescherming van planten en dieren, waaronder soorten die voorkomen op de Rode Lijst (op deze Europese lijst staan de bedreigde soorten benoemd). Hiervoor worden subsidies verstrekt die instandhoudingsverplichtingen met zich meebrengen. Een groot deel van dit onderhoud is uitbesteed aan terreinbeherende organisaties en/of particulieren, bijvoorbeeld lokale rietsnijders, aannemers en pachters. 

Moeilijke puzzel 

Het vraagt de nodige inspanning om het beheer goed te laten verlopen. Het is een moeilijke puzzel, omdat het instandhouden van de ene specifieke soort nadelig kan uitpakken voor een andere. Een moeilijk verhaal, want waar legt men nu de prioriteit en wat zijn de gevolgen voor de natuur van deze gefaseerde aanpak, met name daar waar een integrale aanpak noodzakelijk is?

Het geschikt maken en houden van de beoogde natuurdoeltypen met verschillende natuurwaarden is een integraal onderdeel van de beheervergoeding. Niet iedereen is nog van deze kwetsbare situatie overtuigd, helaas. Goede informatie en voorlichting richting de pachters zijn daarom erg belangrijk en doorslaggevend voor het succes van het leefgebied en omstandigheden voor het voortbestaan van zeldzame soorten, waaronder de Grote vuurvlinder.

Boek 

Mede daarom deelt Susan Oosterlaar de actuele stand van zaken in haar nieuwe boek: De Grote Vuurvlinder. Ze beschrijft hoe het de Grote vuurvlinder door de jaren heen verging, hoe hij verdween uit Engeland en over de (mislukte) pogingen om hem daar opnieuw te introduceren. Zeer gedreven zijn de hoofdstukken over haar veldwerk: over het eindeloze geduld dat ze opbracht om op het moment suprême (macro)foto’s te kunnen maken, bijvoorbeeld van het uitkomen van de vlinder uit de pop. Het boek is voorzien van prachtige foto's en handige topografische kaarten. 

Het boek is tevens een ode aan haar in 2019 overleden leermeester en inspirator Frits Bink, entomoloog en auteur van de ecologische atlas van de Dagvlinders van Noordwest-Europa.

Meer informatie

• Over het boek De Grote Vuurvlinder
• Weerribbenfotograaf.nl
• Wat doet de provincie Overijssel voor bedreigde diersoorten

Tekst: Susan Oosterlaar en Arnold Lassche, provincie Overijssel
Foto's: Susan Oosterlaar