Duizendknoophybride Fallopia × conollyana gevonden in Gelderse wegberm

Eerder onderzoek (pdf: 1,9 MB) in opdracht van de NVWA liet zien dat F. x conollyana onder veldomstandigheden weinig kiemkrachtig is. Deze hybride heeft eigenschappen van zowel de vader- als de moederplant, die een verschillende groeivorm hebben (rechtopstaande duizendknoop met wortelstokken versus een klimplant), en heeft gelukkig niet de invasieve eigenschappen die Japanse duizendknoop heeft.

Het was al langer bekend dat vrouwelijke exemplaren van Japanse duizendknoop zaden kunnen produceren en dat Chinese bruidssluier daarbij een belangrijke stuifmeelbron is. De waarneming in de wegberm toont aan dat natuurlijke verspreiding via zaad in Nederland niet is uit te sluiten. Maar het is nog te vroeg om een uitspraak te doen over op welke schaal dit plaatsvindt of kan gaan plaatsvinden in de toekomst.

Risico’s

In Nederland komen naast de Japanse duizendknoop (Fallopia japonica ) ook de Sachalinse duizendknoop (Fallopia sachalinensis) en de kruising tussen deze twee soorten, de bastaardduizendknoop (Fallopia x bohemica) voor. Gezamenlijk worden deze soorten vaak aangeduid als Aziatische duizend­knopen.

De kruising tussen Japanse duizendknoop en Chinese bruidssluier levert een niet-invasieve hybride op. Maar de vorming van zaad door kruisingen van de Japanse duizendknoop met andere duizendknopen brengt wel degelijk nieuwe gevaren met zich mee. Door vorming van kiemkrachtige zaden ontstaat een extra vermeerderings- en verspreidingswijze naast de verspreiding via wortel- en stengelfragmenten. Zaden worden gemakkelijk verspreid met de wind en via water waardoor de duizendknoop zich nog sneller kan verspreiden. Door generatieve voortplanting wordt de genetische variatie van de duizendknopen groter, waardoor ze zich mogelijk beter kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden waardoor de concurrentiekracht nog groter wordt.

Fallopia × conollyanaplant aangetroffen bij een berminventarisatie langs de N310 ter hoogte van Elspeet (Bron: De Groene Ruimte)

Mogelijke maatregelen

In dit licht wordt het extra belangrijk maatregelen te nemen om hybridisering en generatieve voorplanting door middel van zaadvorming te voorkómen, bijvoorbeeld door het (stimuleren van het) opsporen en verwijderen van mannelijke exemplaren van Japanse duizendknoop, Sachalinse duizendknoop en bastaardduizendknoop.

De provincie Gelderland, wegbeheerder van de N310, heeft eerder al het reguliere maaibeheer aangepast om verdere verspreiding van duizendknoop tegen te gaan. De provincie maait al een paar jaar de duizendknoop in augustus/begin september om zaadzetting te voorkomen. Bij werkzaamheden wordt zo goed mogelijk geprobeerd de duizendknopen niet verder te verspreiden en het maaisel wordt apart afgevoerd.

Om nieuwe introducties en verspreiding in het milieu als gevolg van handel zoveel mogelijk te beperken, heeft bureau Risicobeoordeling & onderzoek (BuRO) van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) het ministerie van LNV geadviseerd om de Japanse duizendknoop, de Sachalinse duizendknoop en de bastaardduizendknoop bij de Europese Commissie voor te dragen voor opname op de Europese Unielijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. Soorten die op de Unielijst staan, mogen in alle EU-lidstaten niet meer worden verkocht. Waar mogelijk moeten Unielijst-soorten worden uitgeroeid in het wild en als dat niet lukt moeten de nadelige effecten zoveel mogelijk worden beperkt met behulp van beheermaatregelen. De minister van LNV heeft op 5 februari 2021 in een brief aan de Kamer aangeven de drie Aziatische duizendknopen voor te dragen voor plaatsing op de Unielijst.

Meer informatie

• Informatie over de aanpak van Aziatische duizendknopen en andere invasieve exoten is te vinden op het Kennisnetwerk Invasieve Exoten. Het Kennisnetwerk ondersteunt overheden, terreinbeheerders en grondeigenaren bij vragen over preventie, bestrijding en beheersing van invasieve exoten.

Tekst: Chris van Dijk, WUR; Joyce Penninkhof, PROBOS; Olga van de Veer, provincie Gelderland; Jenneke Leferink, NVWA
Foto's: Chris van Dijk (leadfoto: Fallopia × conollyana in het kiemingsonderzoek (pdf: (1,9 MB)); Maja Duma; De Groene Ruimte