Experiment zorgt voor aanzienlijke afname woekerende duizendknopen

Japanse duizendknoop (Fallopia japonica) en Sachalinse duizendknoop (Fallopia sachalinensis) zijn beruchte invasieve exoten die onder andere inheemse planten- en diersoorten wegconcurreren met hun massale aanwezigheid. Deze woekeraars groeien ontzettend snel en ook uit stukken stengel en wortel kunnen in korte tijd nieuwe planten ontstaan. Beide duizendknopen komen oorspronkelijk uit Oost-Azië. Bastaardduizendknoop (Fallopia x bohemica) is de kruising tussen de twee. De drie duizendknopen lijken op elkaar, en kunnen onderscheiden worden met de determinatiehulp.

Topje van de ijsberg

Slechts 10% van de biomassa van Bastaardduizendknoop is zichtbaar; de overige 90% bevindt zich ondergronds. Zeker op oudere groeiplaatsen beschikt de plant over grote ondergrondse wortelstelsels met energiereserves waaruit zich telkens nieuwe stengels vormen. Afhankelijk van het grondwaterpeil bereiken de wortels een diepte tot zeven meter, hoewel 80% zich doorgaans in de bovenste twintig centimeter bevindt.

Met maaien wordt slechts een klein deel van de biomassa afgevoerd. Vanwege de hoge kosten en het risico op achtergebleven plantenresten is men huiverig voor het afgraven en verwerken van grond met invasieve duizendknopen. Op meerdere plaatsen wordt gif ingezet om de planten te bestrijden.

Onderzoek in Heveadorp

Op drie locaties in Heveadorp (Gelderland) is door Natuur en Ruimte invasieve exoten onderzoek gedaan naar alternatieve en gifvrije bestrijding van Bastaardduizendknoop. Met een wortelriek is het grootste deel van het wortelstelsel uit de bovengrond getrokken. Een deel van de locaties is ingezaaid met éénjarige inheemse plantensoorten en een ander deel met meerjarige. De opgekomen stengels van Bastaardduizendknoop werden gedurende het seizoen regelmatig uitgetrokken en gewogen. Daarnaast was er een referentievlak waar het wortelstelsel niet verwijderd werd. Hier werd regelmatig gemaaid en het maaisel gewogen en afgevoerd.

Inheemse planten en slakken helpen mee

Met het verwijderen van het grootste deel van de wortelstokken van Bastaardduizendknoop wordt het grootste deel van de reserves weggenomen en valt tevens het wortelstelsel uiteen. Kleine worteldelen zijn sneller uitgeput dan complete stelsels. Daarnaast ontstaat ruimte voor inheemse flora. Deze zorgt voor schaduw en concurrentie en er ontstaat een goed klimaat voor slakken. De invasieve duizendknopen vormen onderdeel van het dieet van slakken.

Om de achtergebleven wortelstokken uit te putten, moeten de boven de inheemse vegetatie uitgekomen stengels van Bastaardduizendknoop regelmatig worden uitgetrokken. Met het uittrekken van de stengels wordt biomassa afgevoerd. Dit heeft ook invloed op de hormoonhuishouding van de plant wat leidt tot versnelde groei waardoor reserves sneller worden verbruikt. Het is een kwestie van lange adem, maar de inspanning lijkt mee te vallen. In 2017 zijn de stengels zeven keer uitgetrokken en in 2018 vijf keer.

Resultaten

De hergroei van Bastaardduizendknoop op de ontwortelde locaties nam al na enkele maanden sterk af. In het tweede jaar reduceerde het aantal planten tot gemiddeld 2,5 per vierkante meter in het vak met éénjarige planten en 2,1 per vierkante meter in het vak met meerjarige planten. In het referentievak was dat 27,8 per vierkante meter.

Daarnaast werd in het referentievak duidelijk dat regelmatig maaien en afvoeren wel degelijk effect heeft. In 2018 was de groei met ruim 70% afgenomen ten opzichte van 2017.

Combinatie van bestrijdingsmethoden

Door het combineren van ontwortelen, inzaaien van concurrerende inheemse planten en uittrekken van opgekomen stengels worden effecten versterkt. Het zal naar verwachting nog wel een aantal jaar duren voor dat de wortels helemaal uitgeput zijn. Al met al wijzen de eerste resultaten erop dat Bastaardduizendknoop met een relatief lage investering van geld en tijd teruggedrongen kan worden. Komende jaren wordt verder geëxperimenteerd met verschillende bestrijdingsmethoden. Hopelijk kunnen we de invasieve duizendknopen in de toekomst beheersbaar houden of zelfs helemaal uit Nederland laten verdwijnen.

Tekst: Theo Portegijs, Natuur en Ruimte invasieve exoten & Leonie Tijsma, FLORON
Foto's: Theo Portegijs
Grafieken: Natuur en Ruimte