Tellingen hazelmuizen voortaan met nieuwe methode

De hazelmuis in Nederland

De hazelmuis komt net als onze enige andere slaapmuis, de eikelmuis, alleen voor in het zuiden van Limburg. De eikelmuis komt voor in het Savelsbos en op de Bemelerberg, terwijl de hazelmuis in en rond de Vijlenerbossen te vinden is. Hazelmuizen hebben een voorkeur voor loofbossen met een goed ontwikkelde en gevarieerde struiklaag en zijn daarbinnen vooral te vinden in goed ontwikkelde randen.

Aan weerszijden van de Geul is een populatie aanwezig, waarvan onderdelen min of meer met elkaar verbonden zijn. De populatie ten westen van de Geul (onder andere Kruisbosch en Onderste Bosch) is iets minder robuust dan de oostelijke (onder andere Vijlenerbosch en Malensbosch). De hazelmuisontwikkeling wordt gevolgd door de nesten te tellen langs de randen van verschillende boscomplexen; onderstaande figuur geeft de ligging van deze telroutes weer.

Geen nesten zoeken, maar nestbuizen checken

Omdat het vinden van nesten vaak niet eenvoudig is, wordt er al een tijdje gedacht over een aanvullende (of vervangende) methode om een beeld te krijgen van het aantal hazelmuizen langs een telroute. Er is nu besloten om vanaf volgend jaar naast het nesten zoeken in de vegetatie, nestbuizen in te gaan zetten. Uit recent onderzoek is gebleken dat onze hazelmuizen graag gebruikmaken van dergelijke buizen om hun nesten in te maken. Deze nestbuizen hoeven dan alleen nog maar gecontroleerd te worden op de aanwezigheid van een hazelmuisnest daarin, wat het monitoren ook geschikt maakt voor minder ervaren personen. Verschillende van de huidige vrijwilligers hebben al aangegeven graag over te gaan op het controleren van nestbuizen, omdat het hun meer zekerheid geeft dat ze vinden wat er aanwezig is.

Uit onderzoek is ook gebleken dat trends op basis van nestbuizen overeenkomen met trends op basis van nesttellingen, wat betekent dat het deels overgaan op het gebruik van nestbuizen een betrouwbare uitbreiding van het netwerk kan zijn.

Het ophangen van de nestbuizen zal in het voorjaar van 2021 gaan plaatsvinden. Er worden bestaande telroutes geselecteerd waar in het najaar nog steeds naar nesten zal worden gezocht, maar waar dus ook nestbuizen komen te hangen. Daarnaast wordt het netwerk uitgebreid met een aantal nieuwe telroutes met nestbuizen.

Populatietrend

Het aantal getelde nesten is geen absolute maat voor een eventueel goed of slecht hazelmuisjaar of trend. Door te corrigeren voor allerlei factoren die de tellingen kunnen beïnvloeden, komt het Centraal Bureau voor de Statistiek tot een index die iets zegt over toe- of afnames van de hazelmuispopulatie. Met als startjaar 1992, worden de tellingen van elk jaar meegewogen en ontstaat een beeld van de ontwikkeling (trend) van de hazelmuispopulatie over de jaren.

De berekende trend van de hazelmuis voor heel Zuid-Limburg is nog steeds positief. Was er sprake van een significant matige toename over de gehele onderzoeksperiode (1992-2019), is de trend voor de laatste twaalf jaar (2008-2019) stabiel.

Wanneer we verder terugkijken in de tijd en volgens de systematiek van de Nederlandse Rode Lijst de ontwikkeling van de hazelmuis beschouwen, is het beeld veel minder rooskleurig. In het onlangs gepubliceerde basisrapport Rode Lijst Zoogdieren (pdf: 10,1 MB) staat de hazelmuis als bedreigd op de lijst, mede doordat de populatie sterk achteruit is gegaan ten opzichte van 1950.

Meetellen

Voor een bedreigde soort is het extra belangrijk om goed te weten hoe het met deze soort gaat. Wil jij helpen de ontwikkelingen van dit prachtige dier nog beter te kunnen volgen? Geef je dan op voor het meetprogramma.

Meer informatie

• Meer informatie over het NEM en de verschillende meetprogramma’s voor zoogdieren.
• Meetprogramma hazelmuis.
• Binnen het NEM worden verschillende zoogdiersoorten gevolgd. Twee keer per jaar worden de resultaten, ervaringen en leuke weetjes gedeeld via de Telganger.

Tekst: Dick Bekker, Zoogdiervereniging
Foto's: Maaike Plomp (leadfoto: hazelmuis); Neeltje Huizenga & Ruud Foppen
Figuren: Zoogdiervereniging