Duurzame gronduitgifte helpt verduurzamen op een logische manier

De overheid heeft relatief veel grond in eigendom. Die wordt vaak verpacht of beheerd door derden. Door voorwaarden te stellen aan het gebruik van deze gronden, kunnen verschillende doelen worden nagestreefd, zoals het verbeteren van de bodemgesteldheid, vergroten van de biodiversiteit en verbeteren van de waterkwaliteit.

Inmiddels hebben zo’n 25 Brabantse organisaties zich aangesloten bij het ambitiestatement om gronden duurzamer uit te geven. Ze volgen daarbij niet allemaal dezelfde aanpak want daarvoor zijn de organisaties, hun grondposities en de afspraken die zij met hun grondgebruikers hebben gemaakt, te divers. De ervaring heeft inmiddels geleerd dat duurzaam grondbeheer helpt om relatief snel en eenvoudig oplossingen te vinden voor soms lastige maatschappelijke opgaven als biodiversiteit, waterkwaliteit, klimaat en stikstofproblematiek.

Onlangs organiseerde de provincie Noord-Brabant samen met het Groen Ontwikkelfonds Brabant een drukbezocht webinar over de mogelijkheden die duurzame gronduitgifte geeft. Ook aan de uiteenlopende problematiek werd breed aandacht besteed. Hieronder enkele voorbeelden.

Drinkwater

Eric van de Lockant van Brabant Water sprak over het nieuwe pachtbeleid dat gericht is op bescherming van het drinkwater. Het gebruik van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen is bij de duurzaam gepachte grond van Brabant Water verboden en agrarisch ondernemers kunnen een korting krijgen op de pachtprijs als zij extra maatregelen nemen. Ondernemers die veel maatregelen nemen, krijgen voorrang bij gunning van vrijgekomen grond. Op verzoek van de agrarisch ondernemers is er nu ook de mogelijkheid om twee keer een driejarige pacht af te sluiten, in plaats van eenmalig een éénjarige pacht. Eric: “Je vraagt je af waarom we dit niet eerder hebben gedaan.”

Weidevogels

Een ander voorbeeld van duurzame gronduitgifte is het Weidevogelproject in de gemeente Vught. Verantwoordelijk wethouder Toine van de Ven, met duurzaamheid en financiën in zijn portefeuille, is zeer tevreden over de pilot in zijn gemeente. Vught heeft onder andere grasland en vaste mest opgenomen in de pachtvoorwaarden. Dat moet er mede voor zorgen dat de trend van een afnemend aantal weidevogels wordt gekeerd. Daarnaast kan een ondernemer op deze percelen kiezen voor akkerranden die buiten de pachtsom worden gehouden. “Duurzame gronduitgifte is eigenlijk een kwestie van gewoon beginnen”, zegt de wethouder. Mede dankzij de goede gesprekken met de agrarisch ondernemers zijn de meeste positief en ook blij met de mogelijkheden die er nu zijn voor meerjarige pacht.

Duurzaamheidsscore

Ook de provincie Noord-Brabant heeft samen met het Groen Ontwikkelfonds Brabant een verduurzamingsslag gemaakt in de pachtuitgifte. “Dat hebben we samen met WUR gedaan”, legt Andrea Almasi namens de provincie Noord-Brabant uit. “Standaard hanteren we al een aantal voorwaarden, zoals een verbod op het gebruik van glyfosaat en het uitsluiten van intensieve teelten. Dat laatste doen we omdat deze teelten gekenmerkt worden door het gebruik van zware machines, relatief veel gewasbeschermingsmiddelen en hoog gebruik van kunstmest kennen. Dit heeft een negatief effect op de kwaliteit van de bodem en daarmee op de vruchtbaarheid en landbouwkundige waarde.”

Maar dat is niet het enige. Andrea: “Bij de uiteindelijke gunning laten we niet alleen de prijs meewegen, maar ook de mate waarin een bedrijf met zijn bedrijfsvoering bijdraagt aan de doelen van de provincie. Jaarlijks bepaalt de WUR de score voor de duurzaamheidslabels op basis van de bijdrage die ze leveren aan een vitale bodem, biodiversiteit en de wateropgave. Als een ondernemer inschrijft voor een perceel, vermenigvuldigen we de inschrijving met deze score. Zo belonen we bij de gunning de landbouwers die bijdragen aan de doelen van de provincie.”

P(r)achtgrond

“Door samen met agrarisch ondernemers te werken aan duurzaam grondbeheer, hebben we geleerd dat we snel en relatief eenvoudig oplossingen kunnen vinden voor soms lastige maatschappelijke opgaven”, concludeerde de Brabantse gedeputeerde Peter Smit aan het einde van het webinar ‘Van pachtgrond naar p(r)achtgrond’, dat in oktober werd gehouden. Tijdens het webinar werden voorbeelden, kennis en ervaringen gedeeld, en partijen uitgenodigd om ook aan de slag te gaan met duurzame gronduitgifte. De onlinebijeenkomst werd georganiseerd door Groen Ontwikkelfonds Brabant en provincie Noord-Brabant.

Voor gemeenten en andere organisaties die ook aan de slag willen met verduurzaming van de pachtvoorwaarden is de handreiking 'Aan de slag met duurzame gronduitgifte; Lessen uit Brabant' (pdf: 7,3 MB) opgesteld. De handreiking biedt een handleiding om aan de slag te gaan. Ook zijn ideeën en ervaringen met duurzame gronduitgifte van de 25 organisaties in de afgelopen jaren gebundeld.

Meer informatie

• Klik hier voor meer informatie over de handreiking 'Aan de slag met duurzame gronduitgifte; Lessen uit Brabant' .
• Kijk voor meer informatie op: DuurzameGronduitgifte.nl.

Tekst: Annelies Cuijpers, provincie Noord-Brabant
Foto's: Wessel de Gouw (leadfoto: melkveehouder Kees Fonken); Andrea Almasi, provincie Noord-Brabant; beeldbank provincie Noord-Brabant