Buizerds overspoelen ons land

Vooral in de middag van zaterdag 17 oktober waren veel vogelaars getuige van een bijzonder fenomeen. Vanaf Den Helder staken toen meer dan 1.200 buizerds (en één ruigpootbuizerd) over naar Texel, in groepen tot wel honderd vogels. Vervolgens vlogen ze via Vlieland, Terschelling en Ameland door naar óf de vaste wal, óf ze vlogen via Schiermonnikoog naar de overkant. Daar herpakten ze vervolgens hun zuidwaartse vlucht. Maar waarom zo’n omweg over de Waddeneilanden?

Zonaanbidders

Om dat te begrijpen, kijken we eerst naar de normale trekbewegingen van de buizerd. Ieder najaar vliegen er buizerds over Nederland op weg naar het zuiden. Dat zijn meestal vogels uit Scandinavië die ons land eventjes aandoen. Want ’s winters vinden ze noordelijk geen voedsel. ‘Onze eigen’ buizerds blijven meestal in Nederland, alhoewel jonge buizerds wel wegtrekken.

Daarbij zijn ze erg afhankelijk van de weersomstandigheden. Bij zonnig weer gebruiken ze het liefst de warmende, opstijgende lucht (thermiek) om op te zweven. Rugwind helpt daarbij ook. Dat scheelt ze veel energie.

Scandinavië liep leeg

Zodra de omstandigheden in Scandinavië hiervoor goed zijn, beginnen die buizerds aan hun tocht. Dat doen ze van Zuid-Zweden naar Denemarken (ze vliegen liever niet te veel boven zee) en dan dwars over Duitsland verder zuidwaarts.

Medio oktober was het dit jaar zover: tienduizenden buizerds verlieten Zweden en passeerden de beroemde telposten van Falsterbo. En door een (noord)oostelijke stroming ging het ze letterlijk voor de wind. Zozeer zelfs dat ze en masse richting Nederland afdreven.

Overigens, vaak wordt gedacht dat die noordelijke buizerds veelal lichter zijn dan de onze en dat we ze zo kunnen herkennen. Maar dat klopt niet. De variatie in verenkleed is vrijwel overal in Noordwest-Europa even groot.

Recordaantallen

Elk najaar zien waarnemers wel eens groepen van dertig tot veertig buizerds, en dan hebben ze een goede dag. Maar groepen van honderd of meer waren nu eerder regel dan uitzondering. Het Nederlandse dagrecord, aantal waargenomen buizerds vanaf dezelfde plek (1075 buizerds op 16 oktober 2010), werd afgelopen maand op 14 en 15 oktober meerdere keren gebroken! Telpost Oelemars bij het Twentse Losser heeft nu dat record in handen, met maar liefst 1793 op 15 oktober.

Meerdere telposten – vooral in het oosten en zuiden van het land – deelden in de vreugde. Het oude dagrecord werd zelfs op negen verschillende plekken gebroken. Het kan zijn dat ze daarbij voor een deel ‘elkaars’ buizerds hebben geteld. Maar het zijn on-Nederlandse toestanden!

En in het kielzog van de buizerds kwamen ook recordaantallen rode wouwen mee, met bijvoorbeeld 65 exemplaren op 15 oktober over Lomm in Noord-Limburg (gevolgd door 32 op de 16e).

De weg teruggevonden?

Terug naar die omvliegende buizerds die vogelaars op de Wadden in extase brachten. Het idee is dat er sprake was van correctietrek. Dat wil zeggen dat deze buizerds waarschijnlijk het gevoel hadden dat ze 'fout' zaten en daarvoor moesten corrigeren. Ze proberen dan zo lang mogelijk met de oostelijke wind mee te gaan tot ze worden geconfronteerd met de Noordzee en uiteindelijk toch maar tegen de wind in vliegen om de terugweg weer op te pikken.

Deze correctietrek is van meer vogels bekend, maar bij buizerds blijkbaar nog niet. Inmiddels zullen de vogels wel in Zuid-Europa zijn aangekomen, maar het duurde iets langer dan gepland.

Bij zonnig weer en oostenwind in oktober kan het dus zeer de moeite waard zijn om naar boven te kijken tijdens uw wandeling. En zijn het geen buizerds, dan misschien wel andere trekvogels of zelfs kraanvogels!

Tekst: Gert Ottens, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Koos Dansen; Yvonne Huijbens, Pixabay; Ruud van Beusekom