Door de mazen van de wet - de rol van EU en VK in de handel in tijgers

Uit handelsgegevens van CITES, het internationale verdrag dat de handel in bedreigde wilde dieren en planten reguleert, blijkt dat de EU en het VK nog steeds handelen in levende tijgers en delen en producten van tijgers, met landen waarvan bekend is dat tijgerboerderijen de illegale tijgerhandel voeden, zoals China, Thailand en Vietnam. Dit gebeurt ondanks CITES-besluit 14.69 dat bepaalt dat het fokken van tijgers voor de handel in hun lichaamsdelen en afgeleide producten, niet is toegestaan.

Legale en illegale tijgerhandel

Tussen 2013 en 2017 werden in totaal 103 levende tijgers rechtstreeks geëxporteerd vanuit de EU en het VK en werden 84 levende tijgers opnieuw geëxporteerd, allemaal met legaal verkregen, door de overheid uitgegeven vergunningen. Hiervan werden in totaal 43 levende tijgers geëxporteerd of opnieuw geëxporteerd voor commerciële doeleinden (in tegenstelling tot niet-commerciële doeleinden, zoals voor onderzoek of dierentuinen). Blijkens 95 inbeslagnames van tijgerproducten zijn de EU (inclusief Nederland) en het VK ook betrokken bij de illegale handel in tijgers. 94 procent van de inbeslagnames betrof illegale medicijnen.

Probleem thuis aanpakken

"De handel in producten van tijgers in gevangenschap bemoeilijkt niet alleen de handhaving, het legitimeert ook het gebruik van tijgerproducten en kan de marktvraag stimuleren", zegt Heather Sohl, Tiger Trade Leader bij WWF's Tigers Alive Initiative. “Europese landen hebben zich terecht uitgesproken over de noodzaak om tijgerboerderijen in Azië te sluiten, maar ook zij zijn een onwaarschijnlijke speler in de wereldhandel in tijgers. Om de toekomst van wilde tijgers veilig te stellen, moeten we het probleem thuis aanpakken, en daarom moeten de EU en het VK dringend beginnen met een verbod op de commerciële tijgerhandel."

Circussen en particulier bezit

In Nederland zijn tijgers in circussen of in particulier bezit verboden. Maar in 14 landen in de EU en in het VK kunnen particulieren en/of circussen nog steeds tijgers houden. De onderzoekers analyseerden zes Europese landen die zijn geselecteerd op verdachte of bekende banden met de handel van tijgers in gevangenschap: België, Tsjechië, Frankrijk, Duitsland, Italië en het VK. Uit de analyse blijkt dat de controle en naleving van de voorschriften voor registratie, fok en omgang met de lichaamsdelen en producten van overleden tijgers, zwak zijn.

“We ontdekten dat er over het algemeen geen strenge rapportagevereisten en nalevingscontroles zijn. Faciliteiten worden zelden geïnspecteerd en de procedures om afstand te doen van tijgers nadat ze zijn gestorven, zijn slecht gereguleerd en worden doorgaans uitgevoerd door externe bedrijven zonder toezicht van de overheid. Dit roept vragen op over hoe deze landen ervoor kunnen zorgen dat tijgerdelen, zoals huiden en botten, niet in de illegale handel terechtkomen”, zegt Louisa Musing, programmamedewerker bij TRAFFIC en auteur van het rapport.

Onduidelijkheid over aantallen

"Op basis van Tsjechische gevallen weten we dat tijgers uit de EU dienen als grondstof voor de zwarte markt. Er zijn veel tijgers in Europa in gevangenschap, maar we weten niet het exacte aantal en waar ze zich bevinden, omdat elk land zijn eigen nationale voorschriften heeft. Sommige landen hebben gegevens over houders, maar de meeste niet. Dit bemoeilijkt de wetshandhaving bij de handel in in gevangenschap levende tijgers enorm”, zegt Pavla Říhová, hoofd van CITES en Biodiversiteit bij de Tsjechische milieu-inspectie.

Volgens dierenwelzijnsorganisatie Four Paws zijn er minimaal 850 tijgers in gevangenschap in de EU en het VK, meer dan 5.000 in de VS en meer dan 8.000 in Azië. Deze populaties zijn veel groter dan de naar schatting 3.900 in het wild levende tijgers.

Die onduidelijkheid over aantallen geldt ook voor Nederland. Afhankelijk van wie je het vraagt of welke bronnen je raadpleegt krijg je verschillende cijfers over het aantal tijgers in gevangenschap in Nederland: volgens data die Four Paws heeft opgevraagd zijn er 44 tijgers in ons land, waarvan 25 in dierentuinen en 19 in opvangcentra. Volgens CITES zijn het er 50 in 9 facilities.

Mazen in de wet

Uit een Interpol-rapport uit 2019 blijkt dat tussen 1975 en 2018 verschillende EU-lidstaten tot de 30 grootste exporteurs en importeurs van tijgers ter wereld behoorden. Omdat de EU een interne markt is zonder grenzen en controles is het gemakkelijk om misbruik te maken van zwaktes in de wet en gebrek aan controle om toch tijgers illegaal te verhandelen. In 2018 openbaarde de Tsjechische Republiek bewijsmateriaal van georganiseerde criminele groepen die betrokken waren bij het fokken van tijgers in gevangenschap om illegaal naar Azië te exporteren. Daarbij werd gebruik gemaakt van tekortkomingen in de nationale regelgeving en handhavingsmaatregelen. Vergelijkbare tekortkomingen bestaan ​​in de andere landen die in het rapport worden onderzocht.

Verbied de commerciële handel in tijgers

Zolang niet duidelijk is hoeveel tijgers er precies in gevangenschap zijn in Europa en wat er met dode dieren gebeurt, bestaat de kans dat er gehandeld wordt in tijgers en is er risico dat de illegale handel de vraag naar tijgerproducten en stroperij van wilde tijgers in stand houdt.

WWF en TRAFFIC doen daarom deze dringende aanbevelingen aan de EU en het VK:

• Verbied de commerciële handel in in gevangenschap levende tijgers (en hun onderdelen en producten), zowel binnen als buiten de EU en het VK.
• Verbied het houden van tijgers in circussen en privéfaciliteiten, tenzij een aanzienlijk verbeterde controle op het houden van alle tijgers in gevangenschap de legaliteit kan waarborgen.
• Zet een centraal register op EU-niveau op en verzamel DNA-monsters van alle in gevangenschap levende tijgers.
• Voer regelmatig inspecties uit van alle privéfaciliteiten, steekproefsgewijs en met gericht onderzoek, en verscherp de regelgeving voor de verwerking van dode tijgers.

Meer informatie

• Het volledige rapport van WWF en TRAFFIC 'Falling Through the System: The role of the European Union captive tiger population in the trade in tigers' (pdf: 8,9 MB).

Tekst: WWF-Nederland
Foto: Dominika Formanova