Bodemdierendagen 2020: Klein maar groots!

Herfst! Het perfecte jaargetijde om het bodemleven onder onze voeten te onderzoeken. Hoe ‘bodemdiervriendelijk’ zijn we in ons land? Welke dieren komen het meeste voor en staan straks in de Bodemdieren Top 3? De meeste bodemdieren zijn klein, maar toch belangrijk in hun daden. Zij houden de bodem gezond en dat is onmisbaar voor de natuur in steden en dorpen. Zo ruimen ze de herfstbladeren voor ons op en zetten die om in voedsel voor de planten van volgend jaar.

Wormen graven smalle tunnels – wel een paar duizend kilometer per hectare – en zorgen ervoor dat water en zuurstof de bodem in kunnen. Dat is goed voor planten, maar het helpt ook wateroverlast te voorkomen na een hoosbui. Miljoenpoten, pissebedden en ander bodemleven breken dood materiaal af en recyclen zo de voedingsstoffen. Meer feiten en records zijn verzameld op de themapagina van dit jaar: Klein maar groots!

Natuur dichtbij huis

Het afgelopen half jaar gingen steeds meer mensen de natuur in. Juist nu, met een tweede coronagolf in wording, kunnen we ook dichtbij huis de natuur verder ontdekken. Dat kan tijdens de Bodemdierendagen. Je kunt niet alleen zoeken in eigen tuin of het gemeenteplantsoen voor de deur, maar zelfs op je balkon of groene dak. Nieuw dit jaar is het voedselbos als zoekplek. Er komen steeds meer voedselbossen bij in Nederland; wat leeft daar eigenlijk in de onverstoorde grond?

Meedoen hoeft niet lang te duren: in ongeveer een half uur ben je al klaar met speuren en doorgeven van je waarneming op www.bodemdierendagen.nl. Deelnemers kunnen ervoor kiezen om alleen de tien hoofdgroepen te zoeken óf om ook nauwkeuriger te kijken naar soorten. Een zoekkaart en extra zoektips online helpen daarbij. Zo kan iedereen – met veel of weinig voorkennis – bijdragen aan het bodemdierenonderzoek en de Bodemdieren Top 3 van 2020.

Samen zoeken

Naast hele gezinnen doen ook scholen en BSO’s mee met de Bodemdierendagen. Voor basisscholen zijn bovendien online lessen over bodemdieren beschikbaar. Groepen van scholen, natuurclubs en andere organisaties kunnen een Doe-mee-pakket aanvragen. Dat maakt samen zoeken nog makkelijker.

De Bodemdierendagen zijn een citizen science-project met het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en het Centrum voor Bodemecologie (CSE) als hoofdorganisatoren, waaraan iedereen in Nederland kan bijdragen. Bodemdieren-experts van NIOO, Wageningen UR en Vrije Universiteit Amsterdam stelden daarvoor de zoekkaart samen. Zo komen we er samen achter met welke bodemdieren het in de dorpen en steden goed gaat en met welke minder.

Er helpen dit jaar meer organisaties dan ooit bij de zoektocht naar die belangrijke bodemdieren: IVN Natuureducatie, Jaarrond Tuintelling, Naturalis, Nederlands Instituut voor Biologie, IUCN NL, Scouting Nederland, LandschappenNL, Natuur & Milieu, KNNV Vereniging voor Veldbiologie, Stichting Steenbreek, NL Greenlabel, de tuiniers van AVVN, WWF, Kenniscentrum EIS, Nederlandse Entomologische Vereniging, Waarneming.nl en Deltaplan Biodiversiteitsherstel.

Sinds kort zijn de Bodemdierendagen ook onderdeel van het nieuwe project 'Onder het Maaiveld' over stimulering van een levende bodem, ondersteund door de Nationale Postcodeloterij.

Eldorado

De resultaten van de afgelopen vijf jaar laten al het nodige zien. Ruim 35.000 ‘bodemschatjes’ zijn er in totaal gevonden, verspreid over het hele land. “Groene en half-groene tuinen en ook parken zijn een eldorado voor regenwormen, huisjesslakken, spinachtigen en pissebedden,” stelt bodemonderzoeker en organisator Gerard Korthals. In meer dan tachtig procent van zulke tuinen komen deze groepen bodemdieren voor.

“Verder heeft het weer veel invloed op het succes en de activiteit van bodemdieren.” In het natte 2017 grepen de spinachtigen bijvoorbeeld de macht, terwijl er in het hete droge 2018 veel pissebedden en weer weinig naaktslakken waren. “Vooral in de zeer droge jaren is het tuintype en het soort onderhoud van groot belang voor de overleving van bodemdieren in de stad.”

Als de waarnemingen elk jaar gedaan worden, geven ze op de lange termijn inzicht in veranderingen van de gezondheid van onze bodem, en daarmee van de hele natuur!

Tekst en foto's: NIOO-KNAW