Inheems zeegras belangrijk in de strijd tegen erosie

Zeegrasvelden spelen een belangrijke rol in ondiepe wateren. De velden zijn belangrijke voedsel- en kraamkamers voor een verscheidenheid aan soorten, bieden natuurlijke waterfilters en dienen als buffer tussen het land en de nabijgelegen koraalriffen en de open oceaan. Daarnaast zijn zeegrasvelden ook een belangrijke factor bij het beschermen van kustlijnen door het verminderen van golfenergie en getijdenstromen en het opvangen van sedimenten, waardoor erosie tot een minimum wordt beperkt. Dit geldt met name voor het inheemse zeegras van Bonaire, Thalassia testudinum, een dikbladige plant en favoriet voedsel voor grazende zeeschildpadden.

Zeegrasvelden staan onder enorme druk door verslechterende waterkwaliteit en een toename van negatieve menselijke interacties (zoals vertrappelen, ankeren en baggeren). Bovendien zijn opportunistische invasieve soorten (soorten die van nature niet in een bepaald gebied voorkomen), zoals het zeegras Halophila stipulacea, de inheemse velden binnengedrongen. Dit invasieve zeegras heeft kleinere bladeren, waardoor het vermogen om golfenergie te verminderen afneemt, samen met kleinere, ondiepere wortels, waardoor het vermogen om sediment te stabiliseren wordt beperkt. Deze invasieve soort is minder goed bestand tegen grote stormen, zoals de orkaan Irma in 2017. Na deze orkaan werden hele velden met het invasieve Halophila stipulacea ontworteld, zelfs in diepere wateren, zoals in Oranjestad Bay, Sint Eustatius, waar naburige inheemse velden van Thalassia testudinum bij Sint Maarten het overleefden. Wetenschappers denken dat dit komt door de diepe wortels van inheems zeegras die zelfs bij sterke stormen en golven de grond stevig vasthouden.

Bovendien heeft een combinatie van afnemende zeegrasvelden en een vermindering van toproofdieren (zoals haaien) geleid tot intensere begrazingszones door megaherbivoren (zoals de groene schildpad). Huidig onderzoek toont dat schildpadden een voorkeur hebben voor inheems zeegras boven het invasieve zeegras, wat betekent dat naarmate inheemse zeegrasvelden blijven afnemen, ze ook een grotere begrazingsdruk ervaren. 

Het onderzoek

NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, Universiteit Utrecht, Rijksuniversiteit Groningen, Wageningen University & Research, Radboud Universiteit en de Technische Universiteit Delft hebben gezamenlijk onderzoek gedaan naar de ecosysteemdiensten van inheemse en invasieve zeegrassoorten. Onderzoekers hebben een experiment opgezet om de capaciteit van verschillende zeegrasvelden om sediment te stabiliseren te meten. Tijdens dit experiment werd de impact onderzocht van zowel invasieve soorten als toenemende begrazing door megaherbivoren. Het onderzoek vond plaats in Lac Bay, een ondiepe baai aan de oostkust van Bonaire. Historisch gezien werd deze baai gedomineerd door het inheemse zeegras (Thalassia testudinum), maar een recente telling laat een toename zien van de invasieve soort (Halophila stipulacea) sinds die voor het eerst werd waargenomen in 2010. Deze baai is een belangrijk gebied voor de lokale schildpaddenpopulatie.

Resultaten

Dit onderzoek toont de capaciteit van inheemse en invasieve soorten aan om sediment te kunnen stabiliseren. Uit het onderzoek bleek dat zeegrasvelden met dichte, hoge, niet-begraasde inheemse zeegrassen (Thalassia testudinum) in staat waren om zanderig sediment effectief vast te houden bij verschillende golfsterktes. Naarmate de dichtheid en bedekking van zeegrasvelden afnam, was er een algehele afname van het vermogen van zeegras om sediment te stabiliseren, waardoor er meer erosie kon ontstaan. Ook werd aangetoond dat op zeegrasvelden waar het invasieve Halophila stipulacea zich in de diepere wateren bevindt, tijdens rustige periodes fijn sediment wordt opgehoopt. Dit fijne sediment wordt echter gemakkelijk opnieuw opgenomen bij sterke golven, wat de kwetsbaarheid van de zeebodem voor erosie op de lange termijn vergroot.

Deze studie toonde het vermogen van het langbladige inheemse zeegras aan om erosie te minimaliseren door zijn sterke wortelstelsel en vermogen om te buigen, wat de onderliggende zandlaag beschermt. In gebieden met sterk begraasd, korter gras konden de zeegrassprietjes niet zoveel bescherming bieden en werden vergelijkbare erosiepatronen waargenomen als in gebieden zonder vegetatie.

Toekomst

Bescherming van zeeschildpadden is succesvol geweest in het Caribisch gebied, wat lokaal kan worden gezien door een toename van de populatie groene zeeschildpadden in Lac Bay. Daarnaast is parallelle bescherming van belangrijke habitats zoals zeegrasvelden noodzakelijk, vooral met de toenemende druk op reeds aangetaste inheemse zeegrasvelden. Bij het opzetten en uitvoeren van beschermingsprojecten is het belangrijk om rekening te houden met alle aspecten binnen de omgeving. Deze studie toont het belang aan van het beschermen van zeegrasvelden, samen met de meer charismatische bewoners de zeeschilpadden.

Meer informatie

• Artikel Seagrass coastal protection services reduced by invasive species expansion and megaherbivore grazing (pdf; 1,5 MB)

Tekst: Dutch Caribbean Nature Alliance en Rebecca James, NIOZ
Foto's: Kai Wulf; David Troeger, Unsplash