Gelderland in de startblokken voor natuurinclusieve landbouw

Van de uitgestrektheid van de Veluwe en de openheid van het rivierengebied tot de kleinschalige coulissen in de Achterhoek: het Gelderse landschap is groen en enorm afwisselend. Juist dat maakt de provincie tot een fijne plek om te wonen, te werken en te bezoeken: belangrijk voor ons welzijn én de economie.

Tegelijk staan die groene waarden onder druk. We beseffen steeds vaker dat we er met de natuurgebieden (het Gelderse Natuurnetwerk) alleen niet zijn. Ook daarbuiten moeten we aan de slag. De landbouw is, als grootste grondgebruiker in het landelijk gebied, een onmisbare schakel. Bovendien zien we dat we met de huidige werkwijze (hoge productie, lage prijzen) tegen grenzen aanlopen: bodems raken uitgeput, biodiversiteit en milieu gaan achteruit en boeren kunnen nauwelijks nog een goede boterham verdienen.

Samen zorgt voor synergie

Aan de slag met boeren dus. Er zijn veel kansen voor synergie: een boer die werkt aan een betere bodemstructuur draagt niet alleen bij aan herstel van biodiversiteit door meer kruiden in het gras, maar ook aan een productievere bodem of waterkwaliteit. Er ontstaan bovendien win-win-situaties als verschillende partijen het samen vanuit hun eigen expertise oppakken.

Op initiatief van de provincie zijn Natuur en Milieu Gelderland, LTO Noord en de drie agrarische collectieven samen aan tafel gegaan. Het resultaat is een actieplan voor natuurinclusieve landbouw (pdf: 5,3 MB). Dit actieplan is vorig jaar door de provinciale coalitie én heel veel andere partijen omarmd. De plannen zijn samen met de partners verder uitgewerkt en 7 juli jongstleden hebben twintig partijen formeel hun handtekening onder de samenwerking gezet.

Vierjarig programma

Kern van de afspraak is samenwerken aan de uitvoering van een vierjarig programma. In het programma staan projecten die boeren concreet helpen te veranderen naar een natuurinclusief bedrijf (met bijvoorbeeld een natuurinclusief bedrijfsplan), maar ook projecten die inzetten op verdienmodellen, regelgeving en kennisuitwisseling. Vooral dat laatste is van niet te onderschatten belang, om kennis uit te wisselen, te leren van goede praktijken elders en te voorkomen dat we zaken dubbel gaan doen. De provincie heeft zes miljoen euro voor het programma toegezegd. Daarnaast wordt van partners verwacht dat ze hun steentje bijdragen.

Ambities en flexibiliteit

De ambitie: meer boeren in Gelderland gaan met natuurinclusieve landbouw aan de slag. Of concreter: in 2027 is elke boer tenminste ‘basis natuurinclusief’, stap 2 op een ladder van 4 naar vergaand grondgebonden bedrijfsvoering. Ook op projectniveau zijn doelen gesteld: zo krijgen 1500 boeren een intake voor een bedrijfsnatuurplan (grofweg de helft van het aantal melkveehouders).

Tegelijk geldt er voor partners geen inspanningsverplichting. In vier jaar kan veel veranderen, buiten onze invloed om. Neem het Europese Landbouwbeleid, dat de komende jaren opnieuw een hervorming ondergaat, en de huidige landelijke dynamiek wanneer het op landbouw aankomt. Maar ook veranderingen in de markt die van belang zijn voor het slagen van deze ambities – we kunnen namelijk niet alles met overheidssteun financieren. Door een flexibel programma op te stellen kunnen we inspelen op resultaten en behoeften: in vier jaar tijd kunnen projecten worden aangepast of toegevoegd, kunnen budgetten worden verschoven en nieuwe partners aanhaken.

Van ideeën naar actie

Dit voorjaar presenteerden Gedeputeerde Staten de koersnotitie Agrifood: Toekomst voor de Gelderse Boer (pdf: 380 KB), met daarin ontwikkelingsrichtingen voor de agrarische sector. Gedeputeerde Staten geven aan in te willen zetten op natuurinclusieve kringlooplandbouw met een duurzaam verdienmodel en een sterke positie voor de boer. Daarvoor willen ze ook zelf aan de slag, bijvoorbeeld waar het gaat om (betrouwbaar) langetermijnbeleid en het grondbeleid.

Die koersnotitie geeft precies de richting die we met de samenwerkingsovereenkomst nu al bewandelen. Na de zomer kunnen we direct aan de slag: het blijft niet alleen bij plannen bedenken en onderzoek doen alleen. De uitdaging is om na vier jaar alles ook verder uit te rollen en vervolg te geven. Het enthousiasme van twintig partners geeft voldoende vertrouwen.

De overeenkomst is ondertekend door: Natuur en Milieu Gelderland, LTO Noord, VALA, Collectief Rivierenland, Collectief Veluwe, Waardevol Cultuurlandschap Winterswijk, de Fruitmotor, Stichting GraanGeluk, Doornik Natuurakkers, Heideboerderij Veluwezoom, De Marke, Geldersch Landschap en Kasteelen, Natuurmonumenten, Stichting Landschapsbeheer Gelderland, IVN Gelderland, Gelders Particulier Grondbezit, gemeente Ede, gemeente Brummen, Staatsbosbeheer, Provincie Gelderland.

Tekst: Lyda Dik, provincie Gelderland
Foto’s: provincie Gelderland (leadfoto: bloemrijke randen bij de familie Lubbers in Arnhem); Lyda Dik