Natuurinclusiever boeren en kringlopen sluiten? Provincie Gelderland helpt boeren zoals Frank

Wil je toekomst hebben, dan moet je groeien, dacht biologisch melkveehouder Frank Lankhorst in 2006. Dus toen de kans zich voordeed, greep hij hem met beide handen aan: met nieuwe grond in Nijkerk groeide hij van 90 naar 180 melkkoeien. In één klap werd hij de grootste biologische melkveehouder van Nederland.

Eigenwijs

Frank was net een paar jaar bij zijn ouders in de maatschap. Eigenlijk had de boerenzoon nooit boer willen worden. Frank werkte jaren als accountant en bij het Louis Bolk Instituut, tot het op zijn 22^e tóch ging kriebelen. "Maar ik ben nooit een standaard boer geweest. Veel boeren halen passie uit het buiten praktisch bezig zijn. Ik ben veel meer van het strategisch uitdenken."

Dus na verloop van tijd zetten ook die 180 biologische melkkoeien Frank weer aan het denken. "In 2015 verviel het melkquotum, dat de maximale melkproductie bepaalde. Banken, boekhouders, iedereen zei: "Je moet groeien". Toen kwam het eigenwijze in mij naar boven: van mij hoeft dat eigenlijk niet. Het grootschalige ging mij steeds meer tegenstaan. Als je zo groot bent, heb je toch nog een grote milieubelasting op je omgeving, ook als je biologisch bent. Is dat nou de toekomst?’

De uitdaging van omschakelen

"Maar omschakelen en kleiner worden, lukt je als boer eigenlijk niet", legt hij uit. "Veel boeren zitten in een spagaat. Ze willen wel iets met natuur maar zitten zo diep in de schulden, dat ze het maximale uit hun grond moeten halen. Daarbij speelt dat je als natuurinclusieve boer nooit kunt bouwen op de financiële ondersteuning van agrarisch natuurbeheer. Alle pakketten voor agrarisch natuurbeheer komen uit Europa, dat zijn kortlopende contracten. Daarna weet je nooit of het doorgaat. Maar je bent boer voor je verdere leven. Je hebt langdurige zekerheden nodig."

De oplossing dient zich aan in 2018, als het fosfaatrechtenstelsel wordt ingevoerd. Boeren mogen niet meer koeien houden dan hun fosfaatrechten toelaten. Frank kan een deel van zijn rechten voor een goede prijs verkopen. Inmiddels is hij helemaal biologisch-dynamisch – met nog strengere eisen voor milieu en dierenwelzijn – houdt hij maximaal 100 koeien en doet hij aan agrarisch natuurbeheer, met kruidenrijke akkers, faunaranden, knotwilgen en poelen. Uiteindelijk wil hij alle kringlopen lokaal sluiten, met ook krachtvoer en strooisel van eigen land. "We hebben ook een vakantiewoning op het erf en mensen zijn altijd heel erg onder de indruk van dit unieke plekje, de biodiversiteit. Daar haal ik veel voldoening uit."

Wees proactief

De belangrijkste tip voor collega’s: proactief zijn. Zo hing hij regelmatig met de provincie aan de lijn. "Zoals in 2010. Ik wilde iets met agrarische natuur doen, maar onze locatie stond niet in het natuurplan van de provincie. Toen heb ik twee dames van de provincie uitgenodigd om te komen kijken en heb ik zelf maar een natuurplan gemaakt. Dat is één op één overgenomen."

En zo kijkt hij ook weer naar de toekomst: optimistisch en proactief. "Ik wilde eigenlijk harder dan de provincie, dat was mijn grootste uitdaging. De boterham is nu nog steeds niet zo goed belegd als met 200 koeien. Ik krijg een hogere melkprijs, maar die weegt niet op tegen alle dingen die ik minder doe. Ik haal minder opbrengst van mijn grond. Ik denk dat de provincie hier een belangrijke rol kan spelen: zij wil dat we natuurlijker omgaan met onze gronden, het zou mooi zijn als boer en provincie elkaar daar vinden. En ik heb er voldoende vertrouwen in dat dat in de toekomst gaat gebeuren met het nieuwe beleid. Daarom heb ik nu al die stap naar biologisch-dynamisch durven te zetten.’

Hoe gaat provincie Gelderland helpen?

Of het nou gaat om grondgebonden landbouw, meer biodiversiteit op het bedrijf, kringlooplandbouw (het verminderen van verliezen) of het verlagen van de uitstoot van schadelijke stoffen: boeren die natuurinclusiever willen werken, krijgen met het nieuwe landbouwbeleid (de Kadernota Agrifood) de wind in de zeilen.

De provincie heeft verschillende meetpunten vastgesteld waarop boeren stappen kunnen zetten: van meer weidegang en daling in het gebruik van kunstmest tot de aanleg van landschapselementen. De provincie gaat keukentafelgesprekken voeren met boeren en ze ondersteunen bij het opstellen van een bedrijfsplan voor het maken van de omslag. Innovaties en samenwerkingen worden ondersteund. Er komt een garantiefonds voor boeren die financieel risico lopen met hun omschakeling naar een meer duurzaam bedrijf en er start een pilot om grond te verkopen aan boeren met het meest natuurinclusieve plan. Tenslotte wil de provincie in gesprek met ministerie, Brussel, supermarkten en andere ketenpartijen over vragen als: kunnen we subsidies verlengen van zes naar dertig jaar en kunnen we de verkoop van biologische producten stimuleren?

Gedeputeerde Peter Drenth: "De helft van Gelderland is agrarische grond, zeventig procent daarvan is melkveehouderij. Maar ook dertig procent van alle Natura 2000-gebieden ligt in Gelderland. Natuurinclusief werken is dus belangrijk voor het toekomstperspectief van de agrarische sector. De provincie vertelt met de kadernota boeren niet wat ze moeten doen. Een ondernemer kijkt zelf wat bij zijn bedrijf past, want alleen dan heeft het kans van slagen. Het hoeft ook niet allemaal nu en tegelijk. We richten ons vooral op de agrarische ondernemers die hier over nadenken en er wel voor voelen om stappen te zetten. We zetten nu samen de eerste stap."

De kadernota is door Provinciale Staten vastgesteld. Het uitvoeringsprogramma wordt dit jaar verder uitgewerkt.

Meer informatie

• Lees hier de Kadernota Agrifood (pdf: 2,6 MB)

Tekst: Provincie Gelderland
Foto's: Frank Lankhorst