Wat staat op het menu van de steenuil?

Steenuilen staan bekend als generalisten als het gaat om hun menukeuze. Met het grootste gemak vangen ze kleine prooien als rupsen en meikevers, maar ze draaien hun hand ook niet om voor een uit de kluiten gewassen veldmuis of net uitgevlogen spreeuw.. Die ruime keuze maakt dat ze met een relatief klein leefgebied toe kunnen en slim kunnen anticiperen op plotselinge overvloed van de één of ander prooi.

Dat het echter wel nauw luistert en dat timing en vooral ook toeval een grote rol spelen bij de voedselkeuze van de steenuil, werd afgelopen maanden fraai aangetoond voor de webcams van Beleef de Lente. Een klein, maar gedreven team vaste kijkers telde daar nauwgezet welke prooien het broedende vrouwtje kreeg aangereikt van haar man en wat beide ouders later naar hun jongen brachten: 75 dagen lang, 24 uur per dag. Dat leverde het fenomenale aantal van 4.032 prooien op.

Een maaltijd van meikevers of muizen

Dankzij het droge en ook relatief warme voorjaar was het zo goed als elke avond uitstekend vliegweer voor meikevers. Deze werden dan ook in groten getale aangevoerd: 1.463 bij elkaar. Meer nog dan in het recordjaar 2019. Topdag was 22 mei met 94 van die snorfietsers. Toen het op 4 juni eindelijk begon te regenen, stopte de aanvoer echter prompt. Daarna werd er niet één meer aangevoerd. Wat als het niet was gaan regenen?

Gedurende de tijd dat ze op eieren zat, kreeg het vrouwtje slechts een handvol muizen en ook de jongen moesten het in hun eerste levensdagen nagenoeg zonder stellen. Totdat op 5 en 7 mei de weilanden rondom de nestkast gemaaid werden en de veldmuizen van de ene op de andere dag hun dekking verloren. In de 7 dagen die volgden werden er maar liefst 64 gevangen. Als warme broodjes gingen ze over de toonbank. Uiteindelijk liep de teller op naar 114. Topdag was 10 mei met 17 exemplaren. Er liepen zelfs zoveel muizen rond dat de steenuilen overstapten naar de 24-uurseconomie: bijna een derde van de muizen werd bij daglicht aangevoerd. Zelfs de van veldmuizen bekende activiteitspiek in de namiddag werd feilloos benut. Wat als er niet gemaaid was?

Nattigheid zorgt voor een nieuw dieet

Tot ieders verrassing werden in de laatste dagen van mei ineens tientallen regenwormen aangevoerd. Met de oplopende droogte waren deze de weken daarvoor steeds dieper de grond in gekropen, onbereikbaar voor jagende uilen. Waar kwamen ze nu zo plotseling vandaan? Het raadsel werd snel opgelost: het grote gazon werd uren achtereen gesproeid met water uit de put van de buren. ’s Nachts krioelde het er ineens van de wormen. De steenuilen wisten wel raad met deze sappige slierten en hun jongen slurpten ze maar al te gretig naar binnen. Een welkome afwisseling met al die toch wat droge en krakerige meikevers. Toen het enkele dagen later begon te regenen, werden het er al gauw tientallen per dag. Topdag was 5 juni met 49 exemplaren. Wat als het niet was gaan regenen?

Wat als…

Was het niet zo’n warm en droog voorjaar geweest, was er begin mei niet gemaaid, was het gazon niet gesproeid en was het op 5 juni niet begonnen te regenen, hadden de steenuilen beslist een probleem gehad. Dit jaar zat alles mee, volgend jaar is het misschien anders. Ook als steenuil moet je een beetje geluk hebben!

Tekst: Ronald van Harxen, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Piet Munsterman, Saxifraga (leadfoto: steenuil); Willem van Kruijsbergen, Saxifraga; Jelle de Jong