Grote verschillen in wereldwijde achteruitgang insecten

Voor dit nieuwe onderzoek, onder leiding van de Nederlander Roel van Klink, zijn met behulp van 166 datasets meer trendgegevens van verschillende insectengroepen bijeengebracht dan ooit tevoren. Alle tijdsreeksen zijn op een gestandaardiseerde manier verzameld voor tien jaar of langer. Een kleiner deel van de dataset (elf procent) betreft zelfs data die meer dan veertig jaar zijn verzameld. Uit de analyse blijkt dat er grote verschillen bestaan in de ontwikkeling van insectenaantallen tussen plaatsen, maar ook tussen insectengroepen en tijdsperioden. Gemiddeld zijn de op het land levende insecten, zoals vlinders, sprinkhanen, mieren en loopkevers, in aantallen afgenomen met bijna 1 procent per jaar, wat overeenkomt met 24 procent in dertig jaar.  

Vooral vliegende insecten nemen af, terwijl insecten van boomkronen ongewijzigd bleven. De afname was het grootst in delen van de Verenigde Staten, vooral in het westen en de Midwest, en in Europa. In Europa lijkt de afname de laatste jaren toe te nemen, met de sterkste afname na 2005. Waterinsecten vertonen een positieve trend van één procent per jaar: een toename van 38 procent in dertig jaar. Deze positieve trend was ook het best zichtbaar in Noord-Europa, het westen van de Verenigde Staten en, al sinds de negentiger jaren, in Rusland.

Vergelijking met Nederlandse en Duitse insectenstudies

Eind 2017 werd bekend dat de biomassa van insecten in diverse Duitse natuurgebieden de laatste dertig jaar is afgenomen met een dramatische 75 procent. Dit is ongeveer zes procent per jaar. In 2018 rapporteerde Natuurmonumenten dat de aantallen loopkevers op het Dwingelderveld (Drenthe) per jaar zijn afgenomen met zo'n vijf procent, en nachtvlinders in De Kaaistoep (Noord-Brabant) met vier procent. Vorig jaar bleek uit het Landelijk Meetprogramma Vlinders dat de aantallen dagvlinders de afgelopen dertig jaar met vijftig procent zijn afgenomen, ruim twee procent per jaar. Daarmee ligt de afname van aantallen insecten in onze regio dus ruim boven het berekende globale gemiddelde. Het Landelijk Meetprogramma Libellen liet daarentegen zien dat deze insectengroep in de jaren 90 en begin deze eeuw is toegenomen, wat de bevindingen van de nieuwe studie ondersteunt. Dit is zeer waarschijnlijk een gevolg van de verbeterde waterkwaliteit in Nederland. Alarmerend is dat insectensterfte op veel plekken ter wereld optreedt en niet beperkt blijft tot enkele landen in Noordwest-Europa.

Minder voedsel voor insecteneters, maar reden tot hoop

De gevonden afname is dus aanleiding voor zorg over de impact op de wereldwijde ecologie en ons welzijn. Insecten bestuiven veel van onze gewassen, inclusief koffie en cacao, en zijn dus belangrijk voor onze voedselvoorziening. Ze dienen ook als voedsel voor vleermuizen en veel soorten vogels, die door een afname van insecten in de problemen kunnen komen. 

Tegelijkertijd zijn er sterke aanwijzingen dat beter beheer van zoetwater en het verminderen van vervuiling hebben geleid tot een herstel van de zoetwaterfauna. Het stemt hoopvol dat we ook mogelijkheden kunnen vinden om de negatieve ontwikkelingen voor de op het land levende insecten om kunnen keren. 

Tekst: Henk de Vries en Roy van Grunsven, De Vlinderstichting
Foto’s: Henk de Vries (leadfoto: pimpernelblauwtje, een ernstig bedreigde vlindersoort)
Kaart: aangepast van het Science artikel