In augustus vorig jaar werd al zichtbaar hoe de dynamiek tussen aaseters kan veranderen, toen een wolf werd waargenomen bij de restanten van een dood edelhert. Onze cameravallen legden de eerste dagen van dit jaar iets vergelijkbaars vast op een andere locatie.
Weer bij een dood edelhert, maar dit keer was het dode dier nog vers; het ging om een aangereden edelhert dat hier is neergelegd, terug in de kringloop van de natuur. Op het moment dat een wolf arriveert, is een mannelijk wild zwijn nog druk aan het eten. De videobeelden laten zien hoe deze wolf een onderdanige houding aanneemt als het dode edelhert benaderd wordt. Met de staart tussen de poten is het dier duidelijk op de hoede en het neemt amper de tijd om van het edelhertkadaver te eten. De wolf staat een aantal keren de plek af aan de zwijnen, maar blijft wel in de buurt om later terug te keren. De beelden laten zien dat de wolf er op de Veluwe helemaal bij hoort.
Iedere aaseter zijn plek
Bij het bekijken van de video rijst misschien de vraag: waarom is de wolf zo voorzichtig en wordt het zwijn niet verjaagd? Dat komt doordat onder aaseters een hiërarchie bestaat, waarbij iedere soort zijn eigen plek kent. Zo zijn in het beeldarchief van Dood doet Leven verschillende beelden te vinden waarop bijvoorbeeld te zien is hoe een vos één of twee steenmarters bij een kadaver verjaagt. Soms doen kleinere aaseters, zoals bunzing, hun uiterste best om een voedselbron niet meteen prijs te geven door een offensieve houding aan te nemen of zelfs uit te vallen. De groepsgrootte kan daarbij veel uitmaken: zo pikken groepen eksters zelfs in de staartveren van een zeearend om een deel van het dode dier te bemachtigen en kunnen raven het een buizerd heel moeilijk maken. Het komt zelden tot een agressieve ontmoeting die leidt tot een gevecht op leven en dood – een situatie die veel energie vraagt en voor beide partijen niet zonder risico is. Eén enkele wolf zal daarom een mannelijk wild zwijn van circa honderd kilo voorrang verlenen.
Wolf: aasleverancier of aaseter?
Wolven staan bekend om hun unieke rol als aasleverancier: geen ander dier op de Veluwe kan deze rol vervullen. Zo doden wolven om de paar dagen een wild hoefdier, een roedel ongeveer tweehonderd hoefdieren per jaar. Wolven eten vaak niet alles zelf op. Ingewanden als maag en darm worden doorgaans bijvoorbeeld niet opgegeten. Dit zijn juist organen die aaseters zoals raaf en vos wel graag eten. Zo kunnen wolven een faciliterende rol hebben voor deze aaseters.
Minder bekend is dat wolven soms ook zelf aas eten. Onder barre omstandigheden bijvoorbeeld, of bij een mislukte jacht, maar ook omdat het een opportunistische vleeseter is. Het is echter nog te vroeg om vast te kunnen stellen of aas een substantieel onderdeel vormt van het dieet van wolven op de Veluwe. De toekomst moet uitwijzen hoe gangbaar of uitzonderlijk het eten van aas is voor de Veluwse wolven.
Verspreiding van voedingsstoffen
De rol van de wolf als aasleverancier en aaseter kan tevens zijn weerslag hebben op natuurlijke processen, zoals de kringloop van voedingsstoffen. Als wolven prooiresten achterlaten, krijgen aaseters gemakkelijk toegang tot anders moeilijk toegankelijke organen. Deze kunnen zij dan gemakkelijk(er) verspreiden over grotere gebieden. Zonder tussenkomst van een sterk dier als de wolf, bestaat de kans dat aaseters deze organen niet kunnen bemachtigen voordat ze zijn bedorven. De voedingsstoffen die in deze bedorven kadaverresten liggen opgeslagen, lekken dan zeer lokaal in bodem in, waardoor ze gemakkelijker uitspoelen naar diepere lagen in de bodem. Planten kunnen er dan niet meer bij. Als deze voedingsstoffen wél worden verspreid door aaseters, zal er minder uitspoelen. Dit maakt de natuur veerkrachtiger, met name in voedselarme gebieden waar de mineralenhuishouding is verstoord. Kortom: de wolf kan zowel bijdragen aan een completere soortenrijkdom door het faciliteren van aaseters, als aan een veerkrachtiger en robuuster ecosysteem door het herstel van de natuurlijke kringlopen.
Kijk voor meer informatie op dooddoetleven.nl, of lees over de Veluwe kringloop van het leven in de blog van boswachter Laurens Jansen van Staatsbosbeheer. Download ook de gratis tekening over de sleutelrol van grote kadavers in de natuur.
Tekst: Bart Beekers, ARK Natuurontwikkeling & Elke Wenting, Wageningen University & Research
Foto's en Video: ARK Natuurontwikkeling