Pilotproject 'Natuurrijke slaperdijken Groningen' van start

Binnen het project worden de komende drie jaar rond 50 hectare slaperdijken in Oost- en Noord-Groningen extensief beheerd, vier vogelakkers aangelegd en op 24 locaties struweel aangeplant. De effecten van deze maatregelen op de vegetatie, insecten, muizen en vogels worden intensief gemonitord.

De Groningse slaperdijken zijn belangrijke lineaire structuren in het grootschalige agrarische kustlandschap van Noord- en Oost-Groningen. Slaperdijken zijn oude, landinwaarts gelegen dijken, waarvan de waterkerende functie is komen te vervallen door de aanleg van een nieuwe dijk. Zij hebben een grote cultuurhistorische waarde omdat de ontstaansgeschiedenis van het landschap hieraan is af te lezen. Deze slaperdijken zijn bij uitstek geschikt om de verbindingen tussen cultuurhistorie, landbouw, landschap en natuurwaarden zichtbaar te maken, en de leefgebieden van flora en fauna te versterken.

Binnen onze pilot 'Natuurrijke slaperdijken Groningen' worden drie maatregelen genomen: aanplant van veldstruweel op slaperdijken, het sterk beperken van maaien en begrazen, en de aanleg van vogelakkers. Inmiddels hebben we met 19 Groningse dijkeigenaren samenwerkingsovereenkomsten afgesloten om in totaal rond 50 hectare slaperdijken extensiever te beheren, op maar liefst 24 locaties struweel aan te planten en vier vogelakkers van elk 4 hectare in te zaaien!

Aanplant veldstruweel gestart

Landschapsbeheer Groningen is op dit moment volop bezig met de aanplant van het veldstruweel. Het gaat om robuuste struweelhagen die in de meeste gevallen over de gehele breedte van de slaperdijk worden aangeplant. De struweelhagen worden uitgerasterd zodat de jonge aanplant beschermd is tegen vraat door hazen, reeën of schapen van aangrenzende dijkvakken. Binnen de rasters worden meidoorns en verschillende rozenbottelsoorten geplant, die in de komende jaren zullen uitgroeien tot mooie struweelhagen die schuil- en nestgelegenheid bieden voor struweelvogels.

Monitoring

De komende drie jaar gaan we intensief monitoren welke effecten de genomen maatregelen op vegetatie, insecten, muizen en vogels hebben. Afgelopen winter zijn wintervogeltellingen uitgevoerd als een soort ‘nulmeting’ vóór het nemen van maatregelen. De winter was rijk aan muizen, waardoor roofvogels ‘overal’ relatief makkelijk prooi konden vinden. We zagen dat ook de slaperdijken heel regelmatig werden gebruikt door foeragerende buizerds en torenvalken en enkele keren ook door Blauwe Kiekendieven en Ruigpootbuizerds. In een minder muizenrijke winter verwachten we dat extensief beheerde slaperdijken extra aantrekkelijk voor muizeneters gaan zijn. Zo hopen we met de extensief beheerde slaperdijken een bijdrage te leveren aan de verbetering van de voedselsituatie voor in het Waddengebied overwinterende Velduilen en Blauwe Kiekendieven. We zien nu al, op het moment dat veel akkers in de omgeving van de slaperdijken bewerkt worden, dat de Blauwe Kiekendieven vaker langs de slaperdijk gaan jagen. 

Effecten van struweel

Het zal even duren voordat de positieve effecten van de struweelaanplant zichtbaar worden. Het struweel heeft immers tijd nodig om zich te ontwikkelen en tot wasdom te komen. Maar via de tot nu toe uitgevoerde tellingen weten we al dat vogels veel gebruik maken van al bestaand struweel. Zo werd deze winter zelfs de zeldzame Grauwe Gors, die als broedvogel uit Nederland verdwenen is, in een struik langs een slaperdijk in Oost-Groningen gezien. Ook tal van andere soorten zullen van de nieuw aangeplante struweelhagen profiteren, waaronder Roodborsttapuit, Grasmus en Kneu. Het struweel voorziet voor deze soorten in nestgelegenheid, zangposten en voedsel. Tijdens een onlangs uitgevoerde telling konden we al tien territoria van de Roodborsttapuit noteren. Deze soort zal ongetwijfeld ook dankbaar gebruik gaan maken van de nieuw aangelegde veldstruwelen. Deze eerste observaties zijn zeker hoopgevend en we kijken ernaar uit de komende jaren de ontwikkelingen nauwkeurig te volgen. We hopen dat dit binnen en buiten Groningen inspiratie biedt voor een beter beheer van slaperdijken, dat bijdraagt aan gunstige omstandigheden voor biodiversiteit.

De pilot ‘Natuurrijke slaperdijken Groningen’ wordt financieel mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Waddenfonds, met cofinanciering van het Bettie Wiegman Fonds, de Tides Foundation, de Provincie Groningen en een particuliere gever.

Tekst: Jules Bos, Vogelbescherming Nederland; Almut Schlaich, Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels en Hans Eilert, Landschapsbeheer Groningen
Foto’s: André Eijkenaar; Almut Schlaich; Meint en Maria Woortman