Oproep aan terreinbeheerders: plant geen exoten!

Klimaatadaptatie

De droge zomers en andere aspecten van klimaatverandering hebben laten zien dat veel (inheemse) bomen niet goed bestand zijn tegen veranderende omstandigheden en zelfs dood kunnen gaan. Het noopt beheerders van stedelijk groen en bos tot het nadenken over het toepassen van andere boomsoorten die beter bestand zijn tegen warmte en droogte. Alleen door beter aangepaste soorten toe te passen, kunnen bomen ook in de toekomst een leven lang meegaan, zo is de gedachte.

Plant geen risicovolle exoten als alternatief!

Afgelopen jaar zijn er allerlei signalen dat er tussen deze zogenaamd klimaatbestendige boomsoorten ook exotische soorten (soorten die oorspronkelijk niet in Nederland of zelfs in Europa voorkwamen) zitten die een bewezen of mogelijk invasief karakter hebben of kunnen ontwikkelen. Het gaat dan bijvoorbeeld om Robinia (Robinia pseudoacacia, door beheerders ook wel Acacia genoemd), Zwarte walnoot (Juglans nigra) en Boomhazelaar (Corylus colurna).

Met name Robinia wordt momenteel als invasief gezien in grote delen van Europa en staat op de Global Invasive Species Database. Het is een soort die niet alleen bekend staat om een forse zaadproductie, maar ook om gemakkelijke vegetatieve vermeerdering door wortelopslag. Hierdoor kan de soort zich heel gemakkelijk en snel verspreiden en andere soorten wegconcurreren. Daarnaast kunnen de bloemen in de piek van de bloei de bestuivers weglokken van wilde planten, die daardoor minder worden bestoven.

Stedelijke omgeving versus natuur

Voor aanplant in een stedelijke omgeving is de keuze voor exoten mogelijk verdedigbaar, omdat de nog extremere temperaturen in de stad minder mogelijkheden voor soortkeuze openlaten. Aanplant in bossen en plekken in of naast natuur, waarbij de kansen op verwildering in de natuur groot zijn, is echter uit den boze. Zeker geldt dit voor soorten die zaden produceren die, na verspreiding door bijvoorbeeld dieren, gemakkelijk nieuwe plekken kunnen bereiken.

Eerdere initiatieven van het in grote hoeveelheden bijplanten van onze bossen met Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina, nu ook wel Bospest genoemd) laten zien dat de effecten op termijn dramatisch kunnen zijn.

Alternatieven met minder risico

Er wordt gesteld dat het klimaat in Nederland, door klimaatverandering, meer gaat lijken op het klimaat in Zuid-Frankrijk. Het is daarom beter om als eerste keus te kijken naar soorten die in die regio inheems zijn en niet woekeren en zeker niet naar soorten die in dat gebied al invasief zijn, zoals Robinia. In het algemeen vormen Europese alternatieven minder risico op invasief gedrag, omdat ook de natuurlijke vijanden van deze soorten aanwezig of in de buurt zijn.

Zonder meteen compleet te zijn, kan worden gedacht aan zuidelijke eiken zoals Moseik (Quercus cerris) en Donzige eik (Q. pubescens), aan Hopbeuk (Ostrya carpinifolia), maar ook aan inheemse nectarproducerende soorten zoals Zomer- en Winterlinde (Tilia platyphyllos en T. cordata). Als vervanger voor Robinia zou zelfs gedacht kunnen worden aan Gouden regen (Laburnum anagyroides), een oorspronkelijk inheemse Europese soort.

Terreinbeheerders

Het ministerie van LNV en de provincies willen in Nederland in de nabije toekomst tien procent meer bos realiseren. Los van dit beleidsvoornemen worden deze winter alleen al door Staatsbosbeheer meer dan 1 miljoen bomen aangeplant. Daarom hierbij een oproep aan Staatsbosbeheer, de Bosgroepen en de Landschappen: plant geen exoten, maar maak gebruik van de alternatieven die er zijn.

Tuin er niet in

FLORON is onder de noemer tuinernietin.nl bezig met het ontwikkelen van een database met soorten die een vervanger zouden kunnen vormen voor veelgebruikte en mogelijk risicovolle exoten. We realiseren ons dat klimaatadaptatie een belangrijk motief kan zijn om te kiezen voor exoten en voorzien dan ook in minder risicovolle alternatieven.

Tekst: Baudewijn Odé en Michiel Verhofstad, FLORON
Foto: Peter Mein (leadfoto: Moseik); Adrie van Heerden; Willem Braam

Dit bericht wordt ondersteund door De Vlinderstichting en EIS Kenniscentrum Insecten.