Grijze zeevinger inheems in de Oosterschelde gevonden

Als het woord mosdiertje valt, wordt al snel gevraagd waar die dieren binnen het dierenrijk thuis horen en waar ze op lijken. Ze horen nergens bij, maar vormen een aparte stam: de Bryozoa. De vorm van deze kolonievormende dieren is nogal variabel: van een één laag dunne korst, struikjes, of bladvorm tot de gelobde of vingervormige takken van de Grijze zeevinger (Alcyonidium condylocinereum). Verwarring met sponzen, kolonievormende zakpijpen en bijvoorbeeld Dodemansduim (Alcyonium digitatum) is niet vreemd. Maar met het blote oog en zeker met een loep kun je bij mosdiertjes een onderscheidende honingraatachtige structuur zien.

Veel mosdiersoorten zijn klein en onopvallend en worden tussen sponzen, zakpijpen en zeewieren gemakkelijk over het hoofd gezien. Dat is bij deze soort en zeker bij de nu gevonden exemplaren niet het geval. Er werden twee aparte groepen aangetroffen met kleine en grote kolonies. Beide groepen strekken zich uit over een strook van circa veertig centimeter en de grootste exemplaren zijn zo’n twintig centimeter lang.

Met het prachtige determinatieboek 'Mosdiertjes van de zuidelijke bocht van de Noordzee' kun je deze dieren op naam brengen. In veel gevallen heb je een microscoop en enige kennis of anders veel geduld nodig om je erin te verdiepen. Voor determinatie werd Hans De Blauwe, auteur van het genoemde boek, geraadpleegd. Het bleek om de Grijze zeevinger te gaan.

Hoewel er meer soorten zeevingers van onze kust bekend zijn, zijn er zo op het oog twee soorten die voor de gevonden mosdiertjes in aanmerking komen en die redelijk op elkaar lijken: de Grijze zeevinger en de Bruine zeevinger (Alcyonidium diaphanum). Kenmerkend voor de Grijze zeevinger is dat er eerst een uitgebreide korst gevormd wordt die - kenmerkend - gemakkelijk van het substraat kan worden afgepeld. Daarna worden cilindrisch opgerichte koloniedelen gevormd die geknobbeld zijn. De Bruine zeevinger daarentegen heeft een kleine korst als aanhechting en de lange, opgerichte koloniedelen zijn onderaan ingesnoerd. Verder hebben de zoïden - de individuele diertjes waaruit de kolonie is opgebouwd - bij de Grijze zeevinger minimaal 16 tentakels en die van de Bruine zeevinger maximaal 16. Met enige moeite konden op een foto 17 tentakels worden geteld.

De gevonden Grijze zeevingers zien er op afstand deels beige, deels grijs uit, maar blijken van dichtbij vooral beigegrijs en honingkleurig. De honingkleur wordt veroorzaakt door de inwendige organen onder de tentakelkrans, die bij uitgestulpte tentakelkransen zichtbaar zijn buiten het kolonieoppervlak. Het oppervlak van de zoïden zelf is grijs.

In de Noordzee en het Kanaal moet het dier vrij algemeen zijn, want de Grijze zeevinger wordt regelmatig als aanspoelsel gemeld van de Nederlandse en Belgische kust bij de Strandwerkgemeenschap, ANEMOON, Waarneming.nl en Observations.be.

In Nederland is de Grijze zeevinger niet eerder inheems gevonden, althans dat kan niet met zekerheid worden vastgesteld. Bij Westkapelle zijn door Marco Faasse vóór 2002 twee kleine kolonies gevonden die sterk leken op Grijze zeevinger. Daarnaast zijn bij ANEMOON enkele meldingen gedaan van de Doorschijnende zeevinger (Alcyonidium gelatinosum), waarbij het mogelijk de Grijze zeevinger betrof. In ieder geval mag de Grijze zeevinger nu met zekerheid inheems worden genoemd. De bijgevoegde foto's maken duidelijk dat het ook op detailniveau zeer de moeite waard is deze soort op de vingers te kijken.

In België is de Grijze zeevinger als inheemse soort bekend van het getijdengebied van Koksijde en Nieuwpoort. Zie daarover een eerder natuurbericht.

Meer informatie

• Meer foto’s, literatuur en websites over de Grijze zeevinger zijn te vinden op micksmarinebiology.blogspot.com.

Naschrift

8-1-2020: Inmiddels is bekend dat er ook in de Waddenzee waarnemingen zijn gedaan die met zekerheid tot de Grijze zeevinger behoren. Rob Dekker trof deze soort daar vanaf 2013 met zekerheid op meerdere plaatsen autochtoon aan.

Tekst: Mick Otten (Stichting ANEMOON, Strandwerkgemeenschap en Strandwerkgroep Waterweg-Noord van de KNNV)
Foto’s: Mick Otten, Nieuwe Wending Producties 

Dit artikel kwam mede tot stand dankzij de waarneming en foto van Ruud Versijde, de determinatie door Hans De Blauwe (VLIZ), het verstrekken van informatie door Hans De Blauwe en Marco Faasse en opzoeken van waarnemingen door Adriaan Gmelig Meyling (Stichting ANEMOON) en Rien de Ruijter (Strandwerkgemeenschap).