Krillgarnalen in Nederland!

Op 11 november 2022 zagen de duikers Lilian Schoonderwoerd en Mattie Trommelen bij de Bergse Diepsluis in de Oosterschelde op acht meter diepte enkele garnaalachtige diertjes die ze niet op naam konden brengen. Ze zwommen net boven de bodem en leken op garnalen, maar weken toch af. Ondanks dat ze zeer beweeglijk waren, lukte het Lilian er een te fotograferen. Na het bestuderen van deze foto kwam het enthousiasme. De derde auteur van dit bericht (Marco Faasse) herkende het dier op de foto namelijk als een zogenaamde 'krillgarnaal'. Krill is een verzamelnaam voor kleine kreeftachtigen die vooral in koude wateren voorkomen, met name in Antarctica. Daar komen ze voor in enorme aantallen, met vele tienduizenden per kubieke meter. Krill is onder andere het hoofdvoedsel van baleinwalvissen, waaronder de Blauwe vinvis, het grootste dier op aarde. Dat krill ook in de Oosterschelde voorkomt, was niet bekend.

Twee uit Nederland bekende soorten

Krill behoort tot de orde Euphausiacea. Wereldwijd komen meer dan negentig soorten voor. Alle soorten leven in zee; ze komen in alle oceanen voor. In Europese wateren (in de Noordoost-Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee) worden ruim veertig soorten gevonden. Sommige soorten komen ook in de Noordzee voor, zelfs nabij de Nederlandse kust. Uit de Nederlandse wateren zijn voor zover bekend twee soorten geregistreerd. De meest aangetroffen soort is de Kleine krillgarnaal (Nyctiphanes couchii). Hiervan bestaan vooral meldingen van verder uit de kust in het Nederlandse deel van de Noordzee, maar ook uit de Voordelta en éénmaal in de Westerschelde bij Borssele, in 1995. Dit betreft een ongepubliceerde waarneming van Marco Faasse. Uit de Oosterschelde en de andere Zeeuwse stromen waren tot nog toe geen dieren bekend. De andere soort is de Noorse krillgarnaal (Meganyctiphanes norvegica). Deze zeldzame krillgarnaal is uitsluitend verder van de kust waargenomen. 

Krill herkennen

Een verschil met garnalen is dat krillgarnalen hun hele leven zwemmend doorbrengen en geen echte looppoten hebben, garnalen wel. Ook hebben krill-soorten geen geknikt lichaam. De dieren hebben een carapax (kop-borstschild) dat alle segmenten van het borststuk omvat, maar de kieuwen niet geheel bedekt. Veel krill-soorten hebben lichtgevende orgaantjes. Op de foto zijn die zichtbaar als rode bolletjes, onder meer op ieder segment van het achterlijf onder aan de zijkant, en aan de basis van de ogen. Het vrouwtje van de Kleine krillgarnaal houdt de eieren bij zich in een speciale broedzak tot ze uitkomen. De dieren eten voornamelijk klein plantaardig plankton. Overdag zitten Kleine krillgarnalen dicht bij de bodem, terwijl ze ‘s nachts meer aan de oppervlakte te vinden zijn. Dat klopt dus met waar Lilian ze aantrof.

Wat betreft de naamgeving: deze soort wordt ook vaak vermeld als N. couchi. De juiste spelling is echter N. couchii, met twee maal de letter i aan het einde. Als Nederlandse naam lijkt Kleine krillgarnaal acceptabel: dit verwijst naar de geringe afmetingen (tot ongeveer 17 millimeter) ten opzichte van andere soorten, waaronder de andere uit Nederland bekende soort: Meganyctiphanes norvegica (tot 45 millimeter groot). Voor deze laatste lijkt Noorse krillgarnaal passend, naar de wetenschappelijke naam (norvegica = uit Noorwegen afkomstig).

Bekend en beroemd

De grootste walvis – tegelijk ook het grootste levende dier op aarde – is de Blauwe vinvis. Samen met andere baleinwalvissen voeden deze tot 25 meter grote reuzen zich in hoofdzaak met krillgarnalen, waarvan ze tot wel 4000 kilo per dag eten.

Miljoenen kinderen wereldwijd verslonden de animatiefilms over het clownsvisje Nemo en de dansende pinguïns in Happy Feet. Daardoor hebben ze in veel gevallen ook kennis opgedaan over het voedsel van walvissen. Zo komt in de film 'Finding Nemo' de zin voor: 'Geen zorgen. Walvissen eten geen clownsvisjes. Ze eten krill'. In de tweede Happy Feet-film zijn zelfs hele scenes aan krill gewijd, onder andere met de daardoor beroemde krillgarnalen Will en Bill (in het Engels met de stemmen van Brad Pitt en Matt Damon: 'So this is all we are, lunch! Goodbye krill world'). In de films gaat het overigens om andere soorten dan de nu bij de Bergse Diepsluis aangetroffen soort en de andere uit onze Noordzee bekende soort.

Waarnemingen

Meldingen van mariene en brakwaterorganismen en van land-, zoetwater- en zeeweekdieren zijn welkom bij Stichting ANEMOON en platforms als Waarneming.nl.

Tekst: Lilian Schoonderwoerd, Rob Leewis en Marco Faasse, allen Stichting ANEMOON en Biologische Werkgroep
Foto's: Lilian Schoonderwoerd (leadfoto: Kleine krillgarnaal uit de Oosterschelde, 11-11-2022)
Tekeningen: Holt & Tattersall, 1905