Droge zomer fleurt bermen op

Zomer van 2018 en voorjaar van 2019

De zomer van 2018 was extreem warm en droog en leidde tot een groot vochtgebrek voor veel planten. Bermen, dijken en graslanden vergeelden en veel grassen stierven af. Ook het huidige voorjaar (pdf; 267 KB) is bovengemiddeld droog. Langzaam maar zeker wordt steeds zichtbaarder wat de gevolgen zijn voor flora en fauna. 

Eenjarigen profiteren

Dit voorjaar werden graslanden en bermen op droge zandgronden lokaal gedomineerd door éénjarige (akker)planten. Soorten die afgelopen zomer na de droogte massaal waren gekiemd, zoals Paarse dovenetel, Vogelmuur, Vroegeling, Kleine veldkers en Kleine leeuwenklauw, waren in veel bermen en graslanden overvloedig aanwezig. Ook de (plaatselijk dominante) aanwezigheid van bloeiende geraniumsoorten, zoals Robertskruid, Zachte ooievaarsbek en Reigersbek, was opvallend. In het stedelijk gebied werden in bermen en op begraafplaatsen opmerkelijk veel verwilderde Tuinviooltjes waargenomen.

Kenmerkend voor eenjarige planten is dat zij binnen één jaar hun volledige levenscyclus voltooien: ontkieming, bloei, zaadzetting en afsterven. Eenjarigen produceren grote hoeveelheden zaad en kunnen deze vaak op grotere afstand verspreiden, bijvoorbeeld via wind. Ze moeten wel; in tegenstelling tot veel meerjarige planten krijgen ze maar één jaar de kans zich voort te planten. De zaden van eenjarigen behouden ook vaak lang hun kiemkracht en vormen een zaadbank. Ze kunnen jaren in de bodem wachten tot de omstandigheden gunstig zijn.

Profiteren de overblijvende kruiden ook?

Veel van bovengenoemde eenjarigen hebben ondertussen hun beste tijd gehad; ze hebben hun levenscyclus voltooid en sterven af. Naar verwachting zullen soorten van droge graslanden, zoals stroomdalgraslanden, het ook dit jaar goed gaan doen. Soorten als Veldsalie, Geel walstro, Beemdkroon en Kleine bevernel zullen ook dit jaar waarschijnlijk nog profiteren van de verminderde concurrentie door grassen. Deze planten zijn beter aangepast aan droogte en hitte dan de meeste grassen, onder andere doordat ze een relatief klein bladoppervlak hebben en/of diep wortelen.

Bloemrijke vegetatie waardevol voor insecten

Voor insecten is de massale bloei van de eenjarige kruiden waardevol, omdat zij - in tegenstelling tot grassen - zowel nectar als stuifmeel produceren. Ook insectenetende vogels en zoogdieren kunnen hiervan profiteren, omdat het extra nectaraanbod kan leiden tot meer insecten. Zo is de massale aanwezigheid van vroeg bloeiende Paarse dovenetel waardevol als nectarplant voor hommelkoninginnen, die vroeg in het voorjaar op zoek gaan naar nectar en stuifmeel. Ook veel soorten van droge graslanden vormen een grote en zeer waardevolle voedingsbron voor veel insecten. Hoewel de zomer van 2018 en de huidige droogte funest leken voor veel planten en dieren, kan het sommige soorten juist kansen bieden.

Mijn Berm Bloeit!

FLORON is erg benieuwd naar de effecten van de zomer van 2018 en het voorjaar van 2019 op de plantensamenstelling in onze bermen en eventuele regionale verschillen. Hoe verandert de soortensamenstelling onder invloed van langdurige droogte? En zijn er duidelijke verschillen tussen de bermvegetaties van West-Nederland met haar natte klei- en veengronden en de droge zandgronden in het oosten van het land? Eind 2019 hoopt FLORON antwoord te geven op deze vragen. Hiervoor hebben we jouw hulp nodig.

In het project Mijn Berm Bloeit onderzoeken FLORON en De Vlinderstichting samen met honderden vrijwilligers welke planten en vlinders voorkomen in de Nederlandse bermen. In 2017 en 2018 zijn er ruim 1500 bermen gemonitord. Op 1 mei is het nieuwe monitoringsseizoen van Mijn Berm Bloeit! begonnen. Doe je mee?

Tekst: Leonie Tijsma & Ruud Beringen, FLORON
Foto's: Peter Meininger (leadfoto: Veldsalie)