Snelle groei zonneparken: kansen voor biodiversiteit en landbouw?

In 2018 is de energie die opgewerkt is door zoninstallaties met 46% toegenomen. Het oppervlak aan zonnepanelen op daken is op dit moment nog groter dan op land, maar het aantal zonneparken op de grond groeit sneller door. In Nederland is er discussie over het inzetten van toch al schaarse ruimte op land voor zonnepanelen. In opdracht van het Ministerie van LNV heeft Wageningen Environmental Research kennis over zonneparken in relatie tot bodem, landbouw, biodiversiteit en beleving samengebracht.

Verleidelijk alternatief voor boeren

Landbouweconomisch gezien blijkt dat een zonnepark financieel duidelijk meer oplevert dan grondgebonden veehouderij of akkerbouw. Daarmee is een zonnepark een verleidelijk alternatief, met name voor stoppende boeren. De ontwikkelingsruimte voor blijvende bedrijven kan hierdoor beperkt worden. Het combineren van landbouw en zonneparken is mogelijk door panelen op hoogte te installeren, op en rond erven, of langs perceelranden. In Nederland is hier nog weinig ervaring mee.

Kansen voor biodiversiteit

Zonneparken kunnen bijdragen aan verhoging van de biodiversiteit. Met name in intensief agrarisch gebied kan dit leiden tot toename in soorten vegetatie, insecten en vogels. Cruciaal is dat er voldoende licht en water op de bodem komt. Dit wordt bepaald door het aantal panelen, de hoogte en de hellingshoek van de panelen. Er zal gezocht moeten worden naar een optimum voor maximale stroomproductie en het behalen van biodiversiteitsdoelen. Ook is meer aandacht nodig voor langdurig beheer na de realisatie van een zonnepark. Dit kan direct bij het ontwerp meegenomen worden.

Zonnepanelen op water lijken minder nadelen te hebben dan op land (verlies landbouwgrond en beleving landschap). Tweezijdige panelen die het wateroppervlak niet geheel afdekken hebben ecologisch gezien de voorkeur boven enkelzijdige panelen op pontons, die het wateroppervlak helemaal afsluiten van licht.

Afname belevingswaarde landschap

De belevingswaarde van het landschap door mensen zal door het realiseren van een zonnepark doorgaans afnemen. Daarmee is niet gezegd dat mensen een zonnepark onacceptabel vinden; uit milieuoverwegingen kunnen mensen hier toch voor zijn. Bij de acceptatie van een zonnepark maakt het uit of de omwonenden bij het proces betrokken zijn, zich serieus genomen voelen en hier zelf ook financieel baat bij hebben. Dit biedt echter geen garanties voor groot maatschappelijk draagvlak.

Wageningen University & Research heeft recent besloten om een agenda te ontwikkelen voor fundamenteel en toegepast onderzoek op het gebied van zonneparken, te beginnen met de realisatie van drie proeftuinen rond de Campus. Samen met bedrijven, overheden en andere kennisinstellingen wordt het programma ontwikkeld voor een duurzamer en klimaatbestendig landgebruik.

Meer informatie

• Rapport Zonnepanelen natuur en landbouw (pdf; 3,3 MB)

Tekst: Wageningen Environmental Research
Foto's: MrRenewables, CC BY-SA 3.0 (Westmill Zonnepark in Groot-Brittannië); GrüneFraktionBayern, CC BY 2.0; Friso van der Zee