Overwintert de kolibrievlinder in ons land?

Al vanaf de veertiger jaren van de vorige eeuw worden de trekvlinders goed in de gaten gehouden in een van de eerste ‘Citizen Science’-projecten. Onder de bezielende leiding van Lempke stuurden tientallen tot honderden mensen jaarlijks al hun trekvlinderwaarnemingen op. De kolibrievlinder was tot 2003 een schaarse trekvlinder. In het boekje De Nederlandse Trekvlinders (editie 1972) schrijft Lempke dan ook: “Op het ogenblik zal dan ook niemand de kolibrievlinder gewoon noemen”. In het topjaar 1947 werden meer dan tweeduizend waarnemingen opgestuurd (ja, dat ging nog gewoon per post), maar in de meeste jaren waren dat er hoogstens enkele tientallen en soms zelfs nog minder. Als we de gegevens in de NDFF bekijken zien we dat daarin ook jaarlijks niet meer dan enkele tientallen werden gemeld. Keerpunt was het hele warme en droge jaar 2003, toen veel kolibrievlinders ons land bezochten. Vanaf dat jaar zien we dat er jaarlijks duidelijk meer kolibrievlinders aanwezig zijn, hoewel de aantallen fluctueren van zo’n 400 waarnemingen in slechte jaren tot 6500 in topjaren zoals 2015. Ook dit jaar, 2018, zijn er bijna 7000 kolibrievlinders gemeld. Er is sprake van een waarnemerseffect, want er worden veel meer waarnemingen doorgegeven dan voorheen, maar de toename is daar maar voor een deel door te verklaren.

De kolibrievlinders, die hier in het voorjaar en de voorzomer aankomen, planten zich voor een deel hier voort. De rupsen leven op walstrosoorten en die plant is verspreid over het hele land algemeen. De nakomelingen zijn hier in de nazomer en deze trekken weg, vooral naar de regio rondom de Middellandse zee. Daar kruipen ze midden in de winter weg in schuurtjes en grotten en worden in maart weer actief. In ons land zijn maar erg weinig meldingen uit december en januari. De afgelopen twee weken zijn er echter al vijf waarnemingen van kolibrievlinders, waaronder een paar uit schuurtjes en andere plekken die lijken op de overwinteringsplekken in Zuid-Europa. Het lijkt erop dat deze kolibrievlinders het erop wagen en proberen hier de winter te overleven. Als het een zachte kwakkelwinter wordt, zou dat nog kunnen lukken ook. Een beetje vorst kunnen ze wel hebben, maar mochten er nachten komen dat het kwik tot een graad of tien onder nul komt, dan zullen ze dat waarschijnlijk niet overleven. Mocht u ook een kolibrievlinder vinden, geef dan uw waarneming door via Waarneming of Telmee, en volg hoe het de komende weken met de vlinders gaat. We zijn benieuwd of ze het redden.

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling; Kim Huskens