Eikelmuizen op drift: wakker worden in Nederland

Van nature komen eikelmuizen (Eliomys quercinus) in Nederland alleen voor in Zuid-Limburg, maar op Verspreidingsatlas.nl is te zien dat ook in andere provincies zo nu en dan eikelmuizen opduiken. Zeer recent nog in Staphorst. Alle eikelmuizen buiten Zuid-Limburg zijn waarschijnlijk verstekelingen die per ongeluk zijn meegelift naar Nederland. Bij het uitpakken van de auto of het uitladen van de caravan komt plots een onverwachte gast tevoorschijn. Dan sta je toch wel even gek te kijken als je plots oog in oog staat met een soort van rat met pluimstaart en een zwart maskertje rond de ogen.

Dat het juist eikelmuizen zijn die meeliften is niet heel vreemd. Eikelmuizen leven graag in de directe nabijheid van mensen, omdat in de buurt van mensen altijd wel een lekker hapje te halen valt. Wat overgebleven appels op zolder, een oude boterham in de kast of koekjes op de bovenste plank. Een caravan heeft bovendien voldoende plekjes om lekker in weg te kruipen. De holle muren met zachte isolatie zijn bovendien ideaal om een nestje in te maken. De (terug)reis naar Nederland wordt overleefd door ‘in torpor’ te gaan, een soort van winterruststand in de zomer. Bij aankomst in Nederland gaan de eikelmuizen uiteindelijk op zoek naar een fijn plekje.

Meestal is dat fijne plekje niet te vinden en eindigt de reis alsnog in de kaken of klauwen van een huiskat of een ander roofdier. Heel soms pakt het wel gunstig uit, zoals ooit gebeurd moet zijn in Rijswijk (provincie Zuid-Holland). Op een voormalig moestuinencomplex werden tijdens de herontwikkeling van het gebied ten behoeve van woningbouw maar liefst 28 eikelmuizen gevonden. Genetisch gezien allemaal zeer aan elkaar verwant, wat erop duidt dat een zwanger vrouwtje of wellicht enkele dieren ooit op het terrein terecht moeten zijn gekomen. Op het moestuinencomplex hebben de dieren jarenlang ongestoord kunnen overleven en zich kunnen vermenigvuldigen, al hadden sommige tuinders toch wel last van de dieren afgaande op de doosjes rattengif in veel verlaten tuinhuisjes.

De eikelmuizen uit Rijswijk zijn opgevangen in GaiaZOO in Kerkrade en na een genetische en veterinaire screening losgelaten in een natuurterrein van Stichting het Limburgs Landschap. De komende jaren zal het gebied verder worden ingericht ten gunste van de eikelmuis. Daarmee wordt het aantal bekende vindplaatsen in Zuid-Limburg verdubbeld, van één locatie naar twee locaties. Of daarmee de eikelmuis behouden kan worden voor Nederland moet worden afgewacht, maar op deze manier dragen deze verstekelingen wel bij aan het behoud van de soort in Nederland. Als de komende jaren opnieuw verdwaalde eikelmuizen opduiken, meld ze dan bij de Zoogdiervereniging. Na het vereiste genetische en veterinaire onderzoek kan bekeken worden of deze verstekelingen welkom zijn bij de eikelmuizen in Zuid-Limburg.

Tekst: Maurice La Haye & Roos Kuiters, Zoogdiervereniging
Foto: Mark Zekhuis, Saxifraga; Gerard Muskens