Een nieuw uitje in de provincie Groningen
FLORONDe Vries schrijft: "In 2014 trof ik in de provincie Groningen tot mijn grote verrassing een looksoort met de Engelse naam Hairy garlic (vrij vertaald: Harig look; Allium subhirsutum) aan, welke van nature in landen rond de Middellandse zee voorkomt. Voor zover mij bekend was de plant vóór 1990 uitsluitend in twee kilometerhokken in Zeeland waargenomen en is daar in 2007 weer ‘herontdekt’. Kenmerkend voor deze overblijvende, tot 50 centimeter hoge looksoort zijn de dichte lichtgroene pollen, die er uitzien als een wat verwaaide, wilde pruik. De plant heeft lange, sterk gekielde bladeren die scherp toelopen naar de top. Veel daarvan, maar lang niet alle, hebben aan de rand 1 tot 2 millimeter lange haren en geven bij wrijving een duidelijke uienlucht af. Het scherm bevat bloemen met een wit bloemdek. De plant kan zich ook ongeslachtelijk vermeerderen door bollen, die eetbaar zijn. Wanneer er echter grote hoeveelheden van worden gegeten kan dat bij sommige zoogdieren, zoals honden, soms tot vergiftiging leiden. Omdat de soort wintergroen blad heeft, is ze ook ’s winters gemakkelijk waar te nemen."
Op onderzoek uit
"Vanaf mijn eerste vondst in 2014 tot april 2018 heb ik de plant, na intensief speurwerk, in twintig dorpen of steden in de provincie Groningen aangetroffen, voornamelijk gesitueerd in het noordelijk kleigebied. Delfzijl is de grootste locatie met elf groeiplaatsen en goed voor ruim honderd plantenpollen, gevolgd door het noorden van de stad Groningen met negen groeiplaatsen en zeventig pollen, Uithuizen en Winsum, ieder met vier locaties en respectievelijk dertig en tien plantenpollen."
"De soort heeft een voorkeur voor houtsingels/groenstroken (ruim 80%) en parkbossen/parken (ruim 10%). In beide biotopen staat de soort op open, licht beschaduwde plekken of aan de rand van een houtsingel of boomgroep. De bodem op deze groeiplaatsen bestaat uit zware, soms ook zavelige klei, en een heel enkele keer uit lemig zand. In het oorspronkelijk verspreidingsgebied, rond de Middellandse Zee, lijkt de plant minder kieskeurig: hier groeit ze op zowel zure, neutrale als basische grond en prefereert naast stenige, rotsige en zandige droge plaatsen ook bossen."
Kleine populaties
"Verwante soorten als Daslook (Allium ursinum; inheems) en Armbloemig look (Allium paradoxum; oorspronkelijk uit Azië), die eveneens in de Groningse houtsingels en parken voorkomen, kunnen na enige jaren dichte aaneengesloten tapijten vormen. Van Hairly garlic is het aantal plantenpollen tot nu toe op de meeste Groningse groeiplaatsen (bijna 80%) bescheiden gebleven en bedraagt doorgaans niet meer dan tien. Dat zou met het volgende te maken kunnen hebben: tijdens mijn zoektocht heb ik Hairy garlic niet in bloei gezien (bloeitijd april en mei), waardoor massale verspreiding door zaad of broedbolletjes mogelijk is uitgebleven. In dat geval is de soort uitsluitend aangewezen op de vorming van zijbollen, waardoor pas na een reeks van jaren omvangrijke pollen ontstaan (tot wel 15 centimeter in doorsnee), maar aaneengesloten tapijten nog even achterwege blijven."
"Opvallend is dat zich in de nabijheid van Hairy garlic steeds andere sierknol- of bolgewassen bevinden, zoals Winterakoniet, Sneeuwklokje, Krokus en Sneeuwroem, maar ook andere looksoorten als Daslook, Kraailook en soms Armbloemig look. In houtsingels en groenstroken zonder deze soorten heb ik Hairy garlic niet gevonden. Het is dus zeer goed mogelijk dat Hairy garlic als ‘verstekeling’ met het pootgoed van genoemde sierknol- en bolgewassen is meegekomen, of is gedumpt. In dit verband is het saillant te vermelden dat niet iedereen waardering heeft voor deze nieuwkomer. Op twee locaties, Appingedam en Groningen, waren namelijk diverse uitgestoken pollen in een groenstrook gedeponeerd."
Under cover?
"Inmiddels zijn waarnemingen van Hairy garlic gemeld in 41 Nederlandse kilometerhokken (stand half april 2018), waarvan twee derde in de provincie Groningen (waarnemerseffect?). Gezien de omvang van de Groningse pollen Hairy garlic die ik zelf heb aangetroffen, is het waarschijnlijk dat de plant al geruime tijd in deze provincie (en in de rest van Nederland?) verblijft, maar mogelijk verward is met andere plantensoorten, over het hoofd is gezien of in ieder geval niet is gemeld. Ongetwijfeld zullen er daarom ook in de rest van Nederland meer groeiplaatsen te vinden zijn!"
Tekst: Guus de Vries, FLORON
Foto's: Guus de Vries; Aphotoflora