Te vroege vlinders

De vlinderwaarnemingen in de eerste helft van januari hebben vooral betrekking op de vlinderoverwinteraars dagpauwoog, kleine vos, gehakkelde aurelia en citroenvlinder. Deze worden vaak in winterrust gezien en soms ook min of meer ‘actief’ als ze in hun winterslaap zijn gestoord. De laatste tien jaar verschijnen ook regelmatig atalanta’s in januari: deze zijn vaak wel actief. Atalanta's zijn trekvlinders. Ze houden geen winterslaap, maar blijven wel steeds vaker in de winter in ons land. Als er geen strenge vorst optreedt, dan redden ze het ook. Omdat ze geen winterslaap houden, verbruiken ze echter meer energie dan de slapende vlinders en dat betekent dat ze sneller actief zullen worden zodra het een beetje een zonnige dag is. Ze gaan dan op zoek naar bloeiende planten of naar beschadigde plekken in bomen waaruit hars komt. Afgelopen weekend werd er al een actieve atalanta gezien in Zuid-Limburg.

Er zijn ook al klein koolwitjes gemeld: deze vlinders brengen normaalgesproken als pop de winter door. Ook is er dit weekend een bont zandoogje gevonden (zie leadfoto): deze is normaliter in de winter rups of pop. De waarnemingen van deze vlinders waren niet buiten in de vrije natuur, maar kwamen van binnenshuis of, zoals een klein koolwitje in Utrecht, uit een winkel. Dat is ook de reden dat hun timing in de war is. Ze hebben waarschijnlijk als pop aan een plant of aan een kerstboom gehangen, die voor de winter binnen is gehaald. Die vlinder in de winkel kan als pop aan een krat hebben gehangen die langere tijd buiten stond. Daar zitten ze normaalgesproken tot het voorjaar wordt en de daglengte en temperatuur hen aanzet om vlinder te worden. Binnen is dat anders, want de temperatuur is veel hoger dan buiten en vaak is er ook kunstlicht. Voor de vlinders is dat te vroeg uitkomen geen goede zaak, want ze leven normaal gesproken maar een paar dagen. Als ze door de kou nauwelijks bewegen kunnen ze wel wat ouder worden, maar ze zullen zeker niet blijven leven tot hun soortgenoten in maart en april tevoorschijn komen. Kans om zich voort te planten hebben ze dus helaas niet.

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Marcel Verheijen (leadfoto bont zandoogje in huis); Susanne Schipper; Renee van Toor; Kars Veling