Natuur in Flevoland: van technocratisch naar democratisch

In het Natuurpact van 2013 hebben Rijk en provincies afspraken gemaakt over hun inzet voor biodiversiteit, maar ook, en vooral, over het vergroten van de maatschappelijke en economische betekenis van natuur. De eerste evaluaties van het Natuurpact laten nog weinig zien van deze trendbreuk. Maar in de provincie Flevoland is die al wel zichtbaar. “Flevoland loopt met zijn ‘programma Nieuwe Natuur’ rijkelijk ver vooruit met zijn non-technocratische en veelzijdige natuurcombinaties,” concludeert Fred Kistenkas, onderzoeker en docent Omgevingsrecht bij Wageningen Environmental Research, in het nieuwe nummer van ROmagazine, in het kader van de Evaluatie Natuurpact door de WOT Natuur & Milieu.

Natuur op Uitnodiging

Het natuurbeleid en de samenleving waren de laatste decennia fors uit elkaar gegroeid, zo stelt Kistenkas in zijn analyse. “Natuur werd ingedeeld in habitattypen met een Europees nummer waarbij een technische omschrijving hoorde die alleen doorgestudeerde ecologen begrepen. De gemiddelde burger liet het volledig koud. De wezenlijke kenmerken van Natura 2000 of het Natuurnetwerk Nederland (de EHS) werden alleen begrepen door gespecialiseerde biologen en milieujuristen. Daarom kwam Flevoland met het programma Nieuwe Natuur, met als doel om een ‘triple P’-natuurbeleid te ontwikkelen: niet alleen planet, maar ook people en profit.”

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.
Film: Natuur op uitnodiging - de praktijk in Flevoland

In het programma Nieuwe Natuur zet Flevoland in op ‘natuur op uitnodiging’. Een bottom-up strategie waarbij private of maatschappelijke partijen initiatieven mogen nemen en deze ook uitwerken en uitvoeren. De provincie verleent planologische medewerking en financiering. Na een open oproep werden 79 voorstellen ingediend, waarvan er 22 zijn gehonoreerd, soms zelfs ingediend door een gezin of enkele burgers. “Vermaatschappelijking en burgerinitiatief volgens het boekje,” aldus Kistenkas. De provincie stelt 105 miljoen beschikbaar voor realisatie en opstart. Na tien jaar moeten de initiatiefnemers de beheerskosten zelf dragen.

Een van de projecten die dit nieuwe beleid heeft opgeleverd is Eemvallei-Zuid: een combinatie van (stads)landbouw, natuur en wonen. Een initiatief van Staatsbosbeheer, de stichting Voedselbosbouw en de stichting Speelwildernis Oosterwold. In het landschap wordt de voormalige rivierloop van de Eem weer zichtbaar gemaakt. Behalve als voedselbos en speelwildernis wordt het gebied ook ingericht voor wonen, werken en recreëren. De bewoners zorgen zoveel mogelijk zelf voor onder andere waterbeheer, afvalverwerking, energievoorziening en het beheer van het groen en de openbare ruimte. “Een aandachtpunt bij dit soort ontwikkelingen is wel dat ze niet in strijd mogen zijn met Europese staatssteunregels,” zegt Kistenkas. “Hoewel voor dit soort natuurprojecten wel een uitzondering kan worden gemaakt als zijnde een dienst van algemeen economisch belang.”

Tekst: Wageningen Environmental Research
Leadfoto: Machteld Kistenkas: Nieuwe natuur bij Natuurpark Lelystad