Opvallend veel galgordijnzwammen na regenoverlast

Galgordijnzwammen groeien meestal met enkele exemplaren bij elkaar. Afgelopen weekend werden ze in grote aantallen doorgegeven. Vooral de Witte galgordijnzwam (Cortinarius emollitis) liet zich veel zien, gevolgd door de Gele galgordijnzwam (Cortinarius vibratilis, RL; Kwetsbaar) en de Paarse galgordijnzwam (Cortinarius croceocaeruleus, RL; Kwetsbaar). Soms stonden ze in groepen van tientallen exemplaren bij elkaar. De lanen waar dit fenomeen normaalgesproken te zien is, worden elk jaar op paddenstoelen gecontroleerd. Zowel in de Alkmaarse Wilhelminalaan, als in lanen van de buitenplaats Elswout bij Overvee kon niemand zich echter herinneren er zoveel gezien te hebben als dit jaar. Waarnemers meldden dat delen van de laan er witbespikkeld uitzagen door de vele Witte galgordijnzwammen. Beide lanen zijn oude beukenlanen op voedselrijke, min of meer humeuze bodem.

Plaatsen met opvallend veel Gele galgordijnzwammen waren het Robbenoordbos bij Wieringen en het PWN-gebied bij Bergen (NH). Ze stonden op humusarme bemoste plaatsen onder Zomereik en Beuk. Eerst werd aangenomen dat het allemaal Okergele gordijnzwammen waren, maar de zogenaamde smaaktest wees uit dat het om de gelijkende Gele galgordijnzwam ging. De paarse galgordijnzwam tenslotte, werd tijdens een excursie in het kader van de Europese Dag van de Paddenstoel, in groepen gevonden langs een laan van landgoed De Horsten te Wassenaar. Een week eerder waren ze al gezien in de duinen bij Bakkum: beide keren onder Zomereik op humusarm kalkrijk zand.

Wat is een Galgordijnzwam?

Gordijnzwammen (Cortinarius spec,) leven in symbiose met bomen waarmee ze mycorrhiza's vormen. Je kunt ze van andere plaatjeszwammen onderscheiden door hun gordijn (cortina) en hun bleek- tot roodbruine appelpitvormige, min of meer geornamenteerde sporen. In Nederland komen ongeveer 240 soorten gordijnzwammen voor: daarmee behoren ze tot één van de grootste groepen plaatjeszwammen in ons land. Sommige NMV-leden vinden het determineren van een paar sterk op elkaar lijkende gordijnzwammen een moeilijke en tijdrovende klus. Soorten met duidelijke veldkenmerken zoals geur, smaak, kleur en grootte zijn dan ook favoriet. Hoewel verschillende gordijnzwammen bitter smaken, springen de Galgordijnzwammen er hoog boven uit door hun zeer bittere galsmaak. In Nederland onderscheiden we acht soorten galgordijnzwammen. Een duidelijker en gemakkelijker te controleren veldkenmerk dan smaak valt nauwelijks te bedenken.

Geur en smaak

Er zijn nogal wat paddenstoelen waarbij smaak of geur een rol speelt bij de determinatie. Vaak ontlenen ze hieraan hun Nederlandse naam. Zo worden onder andere Anijschampignon, Groene anijstrechterzwam, Spieringtrechterzwam, Levertraanzwam en Stopverfsatijnzwam mede herkend aan de typische geur waar hun naam naar verwijst. Namen als Galgordijnzwammen, Bittere boleet, Scherpe collybia en Onsmakelijke kamrussula, verwijzen naar de smaak. Als smaak een rol speelt in de determinatie moet er geproefd worden. Veel Nederlanders zijn nogal huiverig om onbekende paddenstoelen te proeven. Als je een paddenstoel proeft, spuug het stukje daarna weer uit net zoals een vinoloog doet na het proeven van wijn. Bitter is naast zoet, zuur, zout en umami, één van de vijf basissmaken die de tong kan waarnemen. De bittere smaak proef je vooral op de achterzijde van je tong. Voor een smaakproef hoef je een paddenstoel niet altijd te plukken. Als je vermoedt met een galgordijnzwam te maken te hebben, kun je dat testen door de bovenkant van de hoed even aan te raken met de punt van je tong. Niet te overdreven: alleen even met de punt van je tong de hoed van de paddenstoel 'toucheren' is voldoende. Voor iemand met verfijnde smaakpapillen kan dit al choquerend genoeg zijn. Enkele soorten galgordijnzwammen smaken namelijk inderdaad zo bitter als gal. Doe dit dus niet als het niet strikt noodzakelijk is voor een juiste determinatie.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Martijn Oud (leadfoto: Witte galgordijnzwam); Piet Brouwer