Vleermuizen - dichtbij maar onbekend
ZoogdierverenigingVleermuizen zijn geen vogels en het zijn ook geen vliegende muizen. Ze vormen een aparte groep zoogdieren, de enige zoogdieren die echt kunnen vliegen. Dat vliegen doen ze met hun handen. Ze hebben hele lange vingers met een dunne (vlieg)huid ertussen, die bij de meeste soorten via hun achterpoten doorloopt tot aan het puntje van de staart. Vliegen kunnen ze met een onwaarschijnlijke precisie en over lange afstanden.
Dé vleermuis bestaat overigens niet. In Nederland leven zeventien verschillende soorten vleermuizen. Sommige zeldzaam en andere algemeen. Vleermuizen zijn de meest fascinerende dieren die er bestaan, aldus vleermuisdeskundige Herman Limpens.
Niet alleen hebben ze ogen waarmee ze in het schemerdonker heel goed kunnen zien. Maar om in het donker voedsel te kunnen vinden, maken de meeste vleermuizen gebruik van hun stem en oren (echolocatie). Vleermuizen zenden hele hoge, voor ons onhoorbare tonen uit. Met hun zeer gevoelige oren kunnen ze aan de echo horen hoe de omgeving eruit ziet. Met deze echo’s weten ze insecten op te sporen en te vangen en obstakels te ontwijken.
Vleermuizen leven in een zeer complex georganiseerd sociale verband, een matriarchale kolonie. In de zomer kruipen de vrouwtjes bij elkaar in deze 'kraamkolonies'. Mannetjes zitten alleen of in kleine groepjes elders. Een kolonie vleermuizen woont in een netwerk van verblijfplaatsen (dit zijn gebouwen of bomen). Vleermuizen verhuizen regelmatig binnen hun netwerk van verblijfplaatsen. Afhankelijk van de weersomstandigheden kiezen ze die verblijfplaatsen met de goede klimaateigenschappen voor dat moment.
In de winter, als de insecten schaars worden, gaan vleermuizen in winterslaap. Veel soorten hangen weggekropen in koele, vorstvrije ruimten met een constant lage temperatuur van 5 tot 10°C, om ongestoord te kunnen overwinteren. In hun winterslaap zakt de lichaamstemperatuur van de vleermuizen tot 5°C. Ook hun ademhaling, hartritme en stofwisseling wordt minder. Met het lichaam op een 'waakvlammetje' kunnen zij met hun opgedane reserve net de winter doorkomen, totdat in het voorjaar de eerste insecten weer tevoorschijn komen. De winterslaap is overigens geen lange aaneengesloten slaap. Af en toe wordt de vleermuis wakker om te drinken of om zelfs buiten op schaarse insecten te jagen. Daardoor zie je soms in zachte winters ook vleermuizen rondvliegen.
Een nacht op stap met vleermuizen
Overdag slapen vleermuizen hangend op hun kop en weggekropen op warme, droge, donkere plekken. Elke avond in de schemering vliegen ze uit. Ze jagen in parken en half open bosgebieden met vooral veel water. Nadat ze genoeg insecten gegeten hebben, soms is dat al na een uurtje, gaan ze naar een huis of boom, om even te rusten of vliegen ze terug naar de plek waar ze overdag verblijven. In de kraamtijd gaan vleermuizen zeker vaker dan één keer op jacht en zogen tussendoor hun jongen. Aan het einde van de nacht, rond zonsopkomst, zoeken vleermuizen hun verblijfplaats weer op om daar de dag door te brengen.
Nacht van de vleermuis
Op vrijdag 25 en zaterdag 26 augustus worden door heel Nederland nachtelijke vleermuisexcursies georganiseerd, waarbij geïnteresseerden de kans krijgen om met een expert op pad te gaan. Met een zogenaamde 'bat-detector' wordt gezocht naar vleermuizen. Een bat-detector zet de ultrasone vleermuisgeluiden om naar voor mensen hoorbaar geluid. Voorafgaand aan de vleermuizenwandeling wordt op meerdere locaties een lezing gegeven of vinden aanvullende activiteiten plaats. Tijdens de avond wordt veel informatie gegeven over het leven van vleermuizen. Dit is dé kans voor jong en oud om meer te weten te komen over vleermuizen. Hoor, zie en ervaar zelf hoe vleermuizen vliegen, jagen en drinken!
Kijk voor de activiteitenagenda op www.nachtvandevleermuis.nl.
De Internationale Nacht van de Vleermuis is een initiatief van Eurobats, de Europese organisatie voor de bescherming van vleermuizen. Dit jaar wordt, in meer dan 30 landen, de 21ste Internationale Nacht van de Vleermuis georganiseerd. In Nederland wordt het evenement gecoördineerd door de Vleermuiswerkgroep Nederland, een onderdeel van de Zoogdiervereniging. Hierbij wordt samengewerkt met de KNNV, IVN, Staatbosbeheer, Natuurmonumenten, diverse provinciale landschappen en veel vrijwillige excursieleiders.
Tekst: Neeltje Huizenga en Herman Limpens, Zoogdiervereniging
Foto's: Frans Hijnen; Bernadette van Noort