Waterverneveling, legionella en natte koeltorens

Kent u het woord ‘koeltoren’ alleen van de vulkaanachtige constructies die u tegenkomt zodra u de grens van Frankrijk bent gepasseerd? Dan bent u zeker niet de enige. Maar wat zijn het? Natte koeltorens voeren overtollige warmte af door middel van het vernevelen van water in een open constructie. En eigenlijk zijn ze overal te vinden en dan met name op daken van gebouwen. Dikwijls te herkennen aan de damp die de uitlaat van een koeltoren verlaat. Bij lage temperaturen (maximaal 11 graden) condenseert de damp en ontstaat een wolkje of pluim. In de zomer is het echter meestal te warm om een dergelijke pluim uit de toren te kunnen zien.

Natte koeltorens zijn te vinden op onder meer elektriciteitscentrales, grote kantoorgebouwen, ziekenhuizen, theaters, bioscopen, grote onderwijsinstituten, hotels en congresgebouwen, grote sportaccommodaties, ijsbanen, fabriekshallen, datacenters, grootwinkelbedrijven, kassencomplexen, luchthaventerminals, chemische fabrieken, verffabrieken en kunststofproducerende bedrijven.

Naar schatting zijn verspreid over het land zo’n 4000 natte koeltorens te vinden, maar van slechts een beperkt aantal is de locatie bekend. De koeltoren kan zichtbaar zijn, maar kan ook zijn weggewerkt, bijvoorbeeld achter een gevel. De luchtuitlaat is soms het enige zichtbare deel van de installatie. Koeltorens komen in veel verschillende maten voor, zoals op de foto’s te zien is.

Waarom zijn ze van belang?

Leuk om te weten wat een natte koeltoren is, maar waarom is dat van belang? Een natte koeltoren vernevelt water en hierbij kan gevaar voor de gezondheid optreden. Dit is gebleken tijdens een legionella-uitbraak in 2006 door een koeltoren in Amsterdam vlakbij het centraal station: 31 mensen werden ziek en 3 mensen kwamen te overlijden. Legionella is een bacterie waar je ziek van kan worden bij inademing. De legionellabacterie komt van nature voor in de grond en in water. In grond- en oppervlaktewater zitten echter normaal gesproken maar hele kleine hoeveelheden legionellabacteriën. Maar legionella kan wel snel groeien in drink- en proceswater, vooral als het water stilstaat en een temperatuur heeft tussen de 25 en 45 graden. Wordt er vervolgens gesproeid met water met legionella erin? Dan kan iemand hele kleine druppeltjes water (aerosolen) met legionella inademen en zo besmet raken.

Natte koeltorens kunnen dus een bron zijn van legionella. Daarom wordt het water in koeltorens behandeld om de groei van de bacterie tegen te gaan. En er dient extra opgelet te worden als de installatie na enige tijd uit te hebben gestaan, weer aangezet wordt.

Meld een koeltoren!

Helaas zijn de locaties van de koeltorens lang niet altijd geregistreerd. En om goed beheer te kunnen doen, moet duidelijk zijn waar ze staan en wie verantwoordelijk is. Om als samenleving meer inzicht te krijgen in de precieze plekken van die installaties kan daarom iedereen op de Atlas Leefomgeving een melding doen van de (mogelijke) aanwezigheid van een natte koeltoren. U maakt hiervoor een account aan op de website en geeft via de kaart de locatie op. Het bevoegd gezag krijgt deze melding binnen en kan deze goed- of afkeuren (afkeuren als het niet blijkt te gaan om een natte koeltoren). U kunt op de kaart zien of er in uw gemeente al natte koeltorens zijn gevalideerd. Met deze actie zijn inmiddels al meer dan 1100 koeltorens op de kaart gezet.

Het is van groot belang dat we op den duur zoveel mogelijk (het liefst alle) koeltorens in beeld hebben. Mocht zich namelijk een uitbraak van legionellabesmetting voordoen, dan is er door GGD’s en het RIVM snel inzicht te verkrijgen in één van de belangrijke mogelijke verspreidingsbronnen.

Tekst: Channah Betgen en Grieta Spannenburg, Atlas Leefomgeving
Foto's: Kenniscentrum Infomil
Kaart: Atlas Leefomgeving