Heksenkringen van Grote parasolzwammen in de open duinen

Vrijwel iedereen heeft wel eens een Grote parasolzwam (Macrolepiota procera) gezien. Zoals de Nederlandse naam al aangeeft, doen ze erg denken aan een parasol. De Grote parasolzwam is onmiskenbaar door het formaat van volgroeide exemplaren. Ze worden meestal met meerdere exemplaren bijeen gevonden en in het open landschap geregeld in heksenkringen. De hoeden kunnen een doorsnede van wel vijftien tot dertig centimeter bereiken. Door de radiaal gerangschikte bruine tot bleekbruine schubben in combinatie met de bruine getijgerde steel met de dubbel gerande ring, is deze plaatjeszwam eigenlijk met geen andere paddenstoel te verwisselen.

In een jong stadium zien grote parasolzwammen er als trommelstokken uit en worden dan vaak niet herkend. Door het strekken van de steel begint de steelbekleding uiteen te vallen in kleine schubjes. Deze formeren zich in opeenvolgende zigzagbanden of gordels waardoor de kenmerkende "getijgerde" steel wordt gevormd. De holle steel is tien tot veertig centimeter lang en tien tot twintig millimeter dik. Naar beneden toe wordt de steel geleidelijk dikker en eindigd met een afgeronde basis van vijfentwintig tot vijftig millimeter breed. Geur en smaak zijn te verrgelijken met die van noten. De grote parasolzwam komt algemeen voor in alle Europese landen. Behalve in Europa komen ze ook voor in Noord-Amerika, Afrika, Japan, Australië en Nieuw-Zeeland. DNA-onderzoek van de Grote parasolzwam heeft aangetoond dat er meerdere soorten in schuil gaan, die moeilijk van elkaar kunnen worden onderscheiden.

Heksenkringen

De Grote parasolzwam is een opportunistische soort die zowel in het open landschap als aan bosranden en lanen kan worden gevonden. Ze voelen zich zowel in loof- als gemengde bossen thuis evenals in (duin)graslanden. De bodem waarop ze worden gevonden bestaat uit zand of lemig zand maar er mag niet of nauwelijks sprake zijn van bemesting. Grote parasolzwammen worden veel in de duinen gevonden omdat daar relatief veel onbemeste bosranden, lanen en graslanden voorkomen. Het is onbegrijpelijk hoe goed Grote parasolzwammen wind en regen in de open duinen kunnen trotseren. Vooral omdat er altijd wel exemplaren zijn die hoog op duinen zijn te vinden. Grote parasolzwammen kunnen grote heksenkringen vormen. Deze heksenkringen vind je niet of nauwelijks in bosranden of lanen, maar vooral in open landschappen zoals die in de duinen te vinden zijn. Dat komt doordat de Grote parasolzwammen in het open duinlandschap de ruimte hebben om zonder obstakels in de bodem grote heksenkringen te vormen. Zulke heksenkringen kunnen in het open duin een doorsnede hebben van tientallen meters of zelfs nog meer. Er zijn grote heksenkringen bekend van de duinen van Texel, de duinen bij Egmond Binnen en de duinen bij Castricum.

En alsof dat nog niet bijzonder genoeg is, zijn veel van zulke heksenkringen ook nog eens enorm oud. Er wordt vermoed dat enkele heksenkringen een respectabele leeftijd bezitten van misschien wel een eeuw. Alleen onderzoek kan antwoord geven op de vraag hoe oud de heksenkring  in de duinen bij Egmond Binnen is. De jaarlijks wisselende weersomstandigheden zullen invloed hebben op de ontwikkeling van deze heksenkringen.

Tekst en foto's: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging