Terug van 44 jaar weggeweest: de kleine sachembij

Kent u de gewone sachembij (Anthophora plumipes)? Deze forse, ietwat hommelachtige bij is in het voorjaar een gewone verschijning in veel achtertuinen in het hele land. Er zijn nog zeven andere soorten sachembijen in Nederland en deze staan alle zeven op de Rode Lijst. Vier hiervan zijn zelfs al tientallen jaren niet meer in ons land gevonden en worden daarom als verdwenen beschouwd. Eén hiervan lijkt op de weg terug te zijn: de kleine sachembij (Anthophora bimaculata). 

De kleine sachembij is een stevig gebouwd en vrij klein (8 à 9 millimeter groot) bijtje met duidelijke witte bandjes op het achterlijf. Het mannetje heeft felgroene ogen en een geel gezicht, het vrouwtje heeft grijsgroene ogen en een kleinere gele vlek op het gezicht. Het zijn drukke, snelle vliegers die een hoge zoemtoon produceren bij het vliegen van bloem tot bloem.

Kleine sachembijen houden van warme, open gebieden met veel bloemen en zonnige, zandige plekken om te nestelen. Vroeger is de soort in Nederland gevonden in heide- en stuifzandgebieden, rivierduinen en op ruderale terreinen. Tot ver in de 20e eeuw was het plaatselijk een gewone verschijning in onze oostelijke en zuidelijke provincies. Na de Tweede Wereldoorlog ging het bergafwaarts en de laatste kleine sachembij werd in 1973 gevonden in het Noord-Limburgse Tienray.

Op 18 juni 2017 ving Kees Goudsmits een vrouwtje van de kleine sachembij langs de Maas in het noorden van Maastricht. Dit is de eerste keer in 44 jaar dat deze soort in Nederland is gevonden. Het dier vloog hier op een zandig, bloemrijk talud met onder andere slangenkruid, wilde reseda en beemdkroon. Op 23 juni werd op dezelfde plek ook een mannetje van de soort gevonden.Deze vindplaats sluit aan bij recent ontdekte populaties in aangrenzende delen van Belgisch Limburg. Daar komt de kleine sachembij voor op enkele oude mijnterrils (ophopingen van steenafval uit de mijnbouw) en in aan bloemrijke graslanden grenzende stuifzandgebieden. Ook vlak over de grens onder Eindhoven hebben onze zuiderburen recent nog enkele populaties ontdekt. Het lijkt er dus op dat de kleine sachembij aan een terugweg is begonnen. Hopelijk kunnen we dit mooie bijtje binnenkort op meer plekken bewonderen!

Tekst: Kees Goudsmits en Menno Reemer, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto's: Lex Peeters (leadfoto: mannetje kleine sachembij); Kees Goudsmits