Is Grote waternavel genekt door Siberische beer?
FLORONGrote waternavel (Hydrocotyle ranunculoides) is een van oorsprong Noord-Amerikaanse soort die via de handel in vijver- en aquariumplanten over de wereld verspreid is geraakt. In Nederland werd de soort voor het eerst waargenomen in 1994. Grote waternavel bleek zich al gauw uitstekend thuis te voelen in onze zeer voedselrijke sloten en kanalen en het milde klimaat. In voedselrijke wateren worden er in korte tijd dikke, drijvende matten gevormd, die watergangen compleet overwoekeren. Door gebrek aan ruimte, licht en zuurstof wordt de overige waterflora en –fauna volledig weggeconcurreerd. Daarnaast kan het volgroeien van watergangen leiden tot een verminderde doorstroming van water en het blokkeren van gemalen en stuwen. Als gevolg hiervan kunnen waterpeilen stijgen, met in het ergste geval overstromingen tot gevolg. Ook de recreatievaart ondervindt hinder door de enorme massa waterplanten. Waterschappen en terreinbeheerders hebben het dan ook druk met de bestrijding van deze invasieve waterexoot.
Grote waternavel is een waterplant die in de oever wortelt. Vanuit de oever vormt de soort lange, over het wateroppervlak groeiende, uitlopers met drijvende en boven het water uitstekende bladeren. Op de stengelknopen ontwikkelen zich nieuwe wortels. Grote waternavel heeft een niervormig en onregelmatig vijflobbig blad. De soort vormt kleine witroze bloempjes in een bloemscherm, die in Nederland zelden worden waargenomen. Dat hoeft ook niet, omdat de soort zich hoofdzakelijk vegetatief voortplant met behulp van afdrijvende plantfragmenten. Fragmenten van één centimeter kunnen stroomafwaarts al uitgroeien tot nieuwe groeihaarden, zolang er minstens één stengelknoop aanwezig is. Fragmenten ontstaan onder andere bij het afsterven in het najaar, bij het schonen van watergangen en doordat planten in de schroeven van motorvaartuigen verhakseld worden.
De meeste drijvende en boven het wateroppervlak uitstekende bladen sterven bij de eerste nachtvorst af. Ondergedoken plantendelen en delen die wortelen in overstroomde oevers kunnen overwinteren. Tijdens de zeer zachte winter van twee jaar geleden werden kleine scheuten van Grote waternavel de hele winter door gevonden en vormden ze in het voorjaar drijvende matten. Grote waternavel kan niet goed tegen koude winters. De overwinterende plantendelen krijgen dan een fikse klap en in het “beste” geval sterven ze helemaal af bij zeer lage temperaturen. Mogelijk heeft Grote waternavel het erg zwaar gehad met de “Siberische beer” die de afgelopen twee maanden huishield in Nederland. We zijn dan ook erg benieuwd wanneer de eerste scheuten weer worden waargenomen. Zoek je met ons mee?
Het is van belang dat waarnemingen van (beginnende) groeihaarden in een zo vroeg mogelijk stadium worden doorgegeven. Na validatie komen de waarnemingen in Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF). Waterschappen en andere terreinbeheerders kunnen vervolgens de NDFF raadplegen om te zien waar de soort voorkomt en direct aan de slag met de bestrijding. Dankzij jouw waarnemingen krijgen we ook een beter inzicht in onder andere de invloed van temperatuur en klimaat op de ontwikkeling van Grote waternavel. Geef je waarnemingen door via de NOVA-app of waarneming.nl.
Auteur: Leonie Tijsma, FLORON
Foto's: Peter Meininger; Baudewijn Odé