Nieuw in de Nederlandse Noordzee, de Koekoekslipvis
Stichting ANEMOONDe Koekoekslipvis (Labrus mixtus) is een kleurrijke vis met een duidelijke voorkeur voor stenige bodems. Sportduikers die langs Europese klifkusten duiken, komen de soort regelmatig tegen, zowel in Atlantische wateren als in de Middellandse Zee. Noordelijk komt deze vis voor tot halverwege de Noorse kust en zuidelijk tot Senegal.
Kleurpatroon
Opvallend is het verschil in kleur tussen de seksen. Vrouwelijke Koekoekslipvissen en jonge mannetjes zijn oranjerood. De vrouwtjes hebben daarbij ook drie zwarte blokjes achterop de rug. Oudere mannetjes hebben vaak een felblauwe kop en verder blauwe en gele tinten. Tijdens de baltsperiode verandert dit. De mannetjes zijn dan donkerblauw met een marmerachtig zwart patroon. Tijdens deze periode zijn ze sterk territoriaal, zelfs duikers worden van dichtbij in de gaten gehouden.
Koekoekslipvissen kunnen twintig jaar oud worden. De vrouwtjes kunnen vanaf zevenjarige leeftijd in mannetjes veranderen. Tijdens deze sekse-overgang, die ongeveer zeven maanden duurt, hebben de vissen een intermediaire kleur. De vis die nu tussen de stenen op de Klaverbank werd waargenomen, was een vrouwtje met een bleekrode kleur en de typerende blokjes op de rug.
Waarneming vastgelegd op camera
De waarneming werd gedaan op 27 augustus, tijdens de Noordzee-Expeditie van de milieuorganisatie Oceana, maar kon door allerlei oorzaken niet eerder gecommuniceerd worden. De expeditie had als doel extra gegevens te verzamelen om advies te kunnen geven over omvang en ligging van mariene parken. Tijdens deze expeditie werden op bijna 200 plaatsen in de Noordzee bodemhappen genomen en werden op 73 plekken onderwateropnamen gemaakt met een onderwatervoertuig (ROV, Remotely Operated Vehicle). De opnamen van de ROV waren aan boord op een groot scherm te volgen. In samenwerking met Stichting ANEMOON zijn twee vrijwilligers, Frank de Graaf en Floris Bennema, meegereisd op het Nederlandse deel van de Noordzee. Op een stenige locatie van de Klaverbank zagen de ANEMOON-vrijwilligers en de biologen van Oceana, Cecilie Petersen en Hanna Paulomaki, onverwacht een Koekoekslipvis over het scherm voorbij schieten. Uiteraard werden de beelden opgenomen en daarmee als bewijs vastgelegd.
Over de naam
De populaire naam van deze lipvis in zowel het Engels, Duits en Nederlands heeft, anders dan je zou verwachten, niets te maken met een Koekoek die haar eieren legt in nesten van andere vogels. Mogelijk is de naam een verwijzing naar het blauw in het kleurpatroon van de mannetjes. De naam zou ontstaan zijn in Cornwall, waar de vissers de paarsblauwe kleuren van de vis associeerden met die van de wilde boshyacint (Hyacinthoides non-scripta). Deze noemden ze 'Bleujenn an Gog' oftewel 'Plant van de Koekoek'. Niet te verwarren met de Nederlandse Koekoeksbloemen uit het geslacht Silene!
Nieuw of al lang aanwezig?
Het is goed mogelijk dat de Koekoekslipvis al langer op de Klaverbank voorkomt en dat de vis zonder onderwatervoertuig nog lang onopgemerkt zou zijn gebleven. Met de ROV is het relatief eenvoudig een groot oppervlak van de zeebodem af te zoeken. Dit leidde tot deze interessante nieuwe waarneming. Het gebied zal vaker moeten worden bezocht om meer inzicht te krijgen in het voorkomen van de soort. Meer interessante waarnemingen van deze Oceana-expeditie uit het Nederlandse deel van de Noordzee zijn in de nabije toekomst zeker te verwachten.
Wil je meer weten over de expeditie? De website van Oceana doet uitgebreid verslag.
Kom je ook een bijzondere vis tegen? Geef het door aan Stichting ANEMOON of via Telmee.nl.
Tekst: Floris Bennema, Frank de Graaf en Niels Schrieken, Stichting ANEMOON
Foto’s: Oceana; Floris Bennema; Frank de Graaf