De mussen hebben het moeilijk, vooral de Ringmus

Eindejaarstelling

PTT staat niet voor de voormalige postbesteldienst maar voor Punt-Transect-Tellingen. Het kende een bescheiden start in 1978, maar bouwt nu al tientallen jaren op een flinke schare van vrijwillige vogeltellers. In de tweede helft van december, en op Nieuwjaarsdag, gaan ze hun vaste route langs en tellen ze op 20 punten binnen vijf minuten alle waarneembare vogels. In totaal zijn in de afgelopen jaren zo'n 23.000 uren aan tellen besteed!

Trends

Hoe langer je telt, hoe duidelijker trends zich aftekenen, ook bij relatief schaarse soorten. Het aantal soorten dat in de loop van het project is toegenomen (20) is vrijwel gelijk aan het aantal soorten dat is afgenomen (22). Maar er zijn ook nog allerlei tussencategorieën. Sommige soorten namen eerst in aantal toe maar bleven vervolgens stabiel, zoals Buizerd, Grote Bonte Specht en Vink. Andere kenden na een periode van voorspoed zelfs een behoorlijke afname, waaronder Staartmees, Roek en Sijs. Bij weer andere soorten schommelen de aantallen maar vertonen ze over de loop der jaren geen duidelijke ontwikkeling, bijvoorbeeld Witte Kwikstaart, Kramsvogel en Spreeuw. In totaal zijn uitspraken mogelijk voor zo'n 115 soorten.

Huismus en Ringmus in de min

Huismus en Ringmus zijn beide cultuurvolgers en zaadeters. De kleinere Ringmus eet iets meer zaden van kruiden en ook insecten en beide soorten zijn standvogel. Huismus en Ringmus zijn gaandeweg veel schaarser geworden. Terwijl de afname van de Huismus vooral in de jaren tachtig plaatsvond en de stand daarna op een lager niveau stabiliseerde (40-50% van de beginsituatie), loopt de teruggang van de Ringmus nog steeds door (nu 15% over van de beginsituatie). De Huismus komt vooral voor in dorpen en steden terwijl de Ringmus voorkomt in halfopen cultuurland met ook bouwland en vrijstaande huizen en een houtwal of bosje. De grootste aantallen van de Ringmus werden waargenomen op de zandgronden. Echter de afname heeft zich daar het meest gemanifesteerd. Voor beide soorten geldt dat veranderingen in de landbouw en de inrichting van steden en dorpen, leidend tot voedselgebrek, grotendeels verantwoordelijk zijn voor de geconstateerde ontwikkeling. Andere factoren die wel genoemd worden, zoals toegenomen predatie door Sperwers of klimaatverandering, spelen geen doorslaggevende rol.

Meer informatie

• De uitgebreide PTT-nieuwsbrief (pdf; 0,3 MB), opgesteld door de meetnetcoördinator Willem van Manen

Tekst: Fred Hustings en Willem van Manen, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto: Harvey van Diek (leadfoto: Ringmussen)
Figuur: Sovon Vogelonderzoek Nederland