De waarde van dode grazers
ARK Rewilding NederlandKringloopkadavers
De huidige regelgeving biedt ruimte voor uitzonderingen als het afvoeren van dode runderen en paarden in de natuur praktisch niet mogelijk is. Dat kan om verschillende redenen zijn. Een dood dier kan bijvoorbeeld onvindbaar zijn, in verre staat van ontbinding of op een onbereikbare of kwetsbare plek liggen. Deze kadavers zijn zogenaamd ‘buitenmachtelijk.’ Als een kadaver als buitenmachtelijk wordt beschouwd, zal het opgenomen worden in de natuurlijke kringloop in plaats van dat het wordt afgevoerd uit het natuurgebied om naar een destructiebedrijf te gaan. Daarom noemen we buitenmachtelijke kadavers ook wel ‘kringloopkadavers’.
Praktijktoets
Omdat er onduidelijkheid is onder terreineigenaren, beheerders, toezichthouders en handhavers wordt twee jaar lang in drie gebieden ervaring opgedaan met het laten liggen van dode paarden en runderen die niet weg te halen zijn: de Kennemerduinen (PWN) en het tweelinggebied Slikken van Flakkee en de Hellegatsplaten (Staatsbosbeheer). ‘Buitenmachtelijke’ of onbereikbare kadavers doen zich onverwachts voor. Vermoedelijk gaat het om enkele dieren per locatie per jaar. Aanwijzing van deze gebieden is gebeurd in afstemming met de autoriteiten. In overleg met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) wordt beoordeeld of er sprake is van een kringloopkadaver. Naast ARK Natuurontwikkeling en andere Dood doet Leven-projectpartners als Staatsbosbeheer en de Aaskeverwerkgroep EIS, zijn ook PWN, Herds and Homelands en Ekogrön bij de praktijktoets betrokken. De NVWA en het Ministerie van Economische Zaken zijn inhoudelijk betrokken om tot heldere normen en richtlijnen te komen.
Niet alleen willen we antwoord geven op de vraag wanneer dode paarden en runderen, binnen de huidige regelgeving, in de natuur mogen blijven liggen. Ook communiceren we hierover naar het publiek en doen we kennis op over de ecologische waarde van grote kadavers. De praktijktoets is zeker geen vrijbrief voor beheerders om kadavers van paard en rund te laten liggen en valt binnen de bestaande wet- en regelgeving.
De waarde van dode grazers
Dode dieren zijn onmisbaar in de natuur. Een dood dier vervult de functie van een druk bezocht restaurant, waar honderden andere dieren aan de dis schuiven. Imposante soorten zoals raaf, vos of zeearend, maar ook talloze insecten als vliegen en aaskevers. Kadavers vormen daarmee de laatste schakel in een ingenieuze voedselketen. De dood van het ene dier betekent het (over)leven voor een ander. Het laten liggen van grote dode dieren in de natuur is echter niet gebruikelijk in Nederland.
Kudde neemt afscheid van een gestorven konikpaard (Bron: Natuurprogramma BuitenGewoon)
Niet alleen aaseters profiteren ervan wanneer sterfte van paarden en runderen in het veld weer een normaal onderdeel wordt van de natuurlijke kringloop. Als een grote grazer sterft, is vaak te zien dat de groepsleden van de overgebleven kudde gedurende enkele dagen tot weken het dode dier bezoeken en aftasten. De omgeving wordt platgetrapt en er ontstaan talloze wildpaadjes die bij het dier uitkomen. Naarmate de overleden grazer hoger in de rangorde staat, kan dit afscheid intenser zijn en langer duren. In menselijke termen noemen we dit “afscheid nemen”.
Meer informatie en beelden op www.dooddoetleven.nl.
Tekst: Bart Beekers & Karsten Reiniers, ARK Natuurontwikkeling en Reneé Meissner, Herds and Homelands
Foto's: Esther Linnartz-Nieuwdorp, APIS (leadfoto: schedel van een heckrund in Hellegatsplaten, 2011); Karsten Reiniers, ARK Natuurontwikkeling
Film: Natuurprogramma BuitenGewoon, Omroep Gelderland