Edelhert belangrijk voor de natuur

Het edelhert

Van oorsprong leefden edelherten in grote delen van West-Europa. Door intensieve jacht en door het in cultuur brengen van natuurgebieden verdwenen de edelherten op grote schaal. Dat gebeurde ook in Nederland en Vlaanderen. Uit Brabant verdwenen de laatste wilde edelherten ruim anderhalve eeuw geleden (Landgoed Velder). Op de Veluwe keerden edelherten al lang geleden terug en recenter in de Oostvaardersplassen en in het Weerterbos. Ook in Het Groene Woud in Brabant keert het edelhert terug. Om precies te zijn in de Scheeken, tussen Best en Liempde.

In de natuur is het edelhert heel belangrijk. Met hun geschil, gesnoei en gegraas zorgen edelherten voor een halfopen, gevarieerd landschap waar veel planten en dieren zich thuis voelen. Deze zogenaamde sleutelrol heeft tekenaar Jeroen Helmer uitgewerkt in een schitterende plaat.

Rol in de natuur

Edelherten vormen een belangrijke schakel in het natuurlijke systeem. Dat zit in kleine zaken, zoals hun gewoonte om in de bodem te ‘zoelen’ (een modderbad te nemen) en met hun gewei langs bomen te ‘vegen’. Daarmee maken ze letterlijk plaats voor tal van andere dier- en plantensoorten. Edelherten houden zich bij voorkeur op in de overgangszone van bos naar open gebied, waar ze knabbelen en grazen. Dat gebeurt subtiel. Daardoor ontwikkelt de natuurlijk begraasde bosrand zich tot een rijk geschakeerde overgangszone, waarin bos via struikgewas en ruigte geleidelijk overgaat in grasland of heide. Deze overgang is bijzonder rijk aan planten, insecten, vogels en kleine zoogdieren. Jammer genoeg zijn dergelijke natuurlijke overgangen in ons landschap vrijwel overal verloren gegaan: prikkeldraden trokken een harde scheidslijn tussen onbegraasd bos en kort afgegraasd grasland. Dergelijke harde, abrupte bosranden herbergen maar een fractie van de oorspronkelijke soortenrijkdom. Met de terugkeer van het edelhert kan de rijkdom terugkeren. Andere grote grazers zoals reeën, runderen en paarden helpen mee.

Leefwijze

Edelherten zijn sociaal levende dieren die dekking, rust, ruimte en variatie in voedsel nodig hebben. Het zijn herkauwers die zich voeden met onder meer gras, kruiden, bosbessen, heide, braam, twijgen, knoppen, bast, zaden en paddenstoelen. Het grootste deel van het jaar bewegen de edelherten zich in roedels (groepen), met uitzondering van oude herten. De hindes (vrouwtjes) leven onder aanvoering van een leidhinde samen met hun kalveren en de smaldieren (2 jaar). De herten (mannetjes) vormen een eigen groep. Van half september tot half oktober, tijdens de bronst (paartijd), is dit anders. De sterkste mannen proberen een groep dames voor zich te winnen. Zo’n harem kan bestaan uit drie tot tientallen hindes. De strijd gaat gepaard met imponeren en vechten. Getooid met gewei en bronstmanen gaan ze met hun volle gewicht (tot 160 kilo) het gevecht aan. Dit spektakel leidt zelden tot ernstige verwondingen. Minstens zo veel indruk maakt het verbale geweld. De herten burlen. Dit is een bronstroep die een beetje lijkt op loeien. Het sterkste hert, het plaatshert, dekt de hindes. Half oktober is de rust wedergekeerd en keren hindes en herten terug naar hun eigen groep. In juni worden vervolgens de kalfjes geboren.

Gratis zoekkaart edelhert

De tekening van ‘Het edelhert en zijn sleutelrol in de natuur’ is gratis te downloaden (pdf; 0,5 MB) en kan als zoekkaart worden gebruikt tijdens een bezoek aan een edelhertengebied. In Het Groene Woud in Brabant zullen de herten waarschijnlijk in het voorjaar van 2017 arriveren. Meer weten over de terugkeer van het edelhert in de Brabantse natuur? Kijk dan op www.edelherteninhetgroenewoud.nl en www.ark.eu/groenewoud.

Tekst: Bram Houben en Karsten Reiniers, ARK Natuurontwikkeling
Tekening: Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling