Klein fakkelgras, groots aanwezig in Amsterdam

In de jaren '80 waren de Oostelijke Eilanden in Amsterdam, waarvan de Javakade deel uitmaakt, al een decennium een verlaten industriegebied. Deze stille, steenachtige omgeving, vol kades en rangeerterreinen bleek al rap een eldorado voor plantenliefhebbers. Hier waren zeldzame akkerplanten en duinsoorten te vinden en regelmatig werden er nieuwe soorten voor Nederland ontdekt. In de jaren '90 ging bijna alles op de schop, alleen de kademuren bleven behouden. Ondanks de nieuwbouw bleef het gebied een floristische hotspot, een magneet voor plantenjagers en een plek waar nog jaarlijks bijzondere vondsten worden gedaan. Zo ook afgelopen juni toen Peter Wetzels er even ging struinen.

Peter vertelt: 'Ik had op weg naar huis nog tijd voor een kleine omweg over de Javakade. Even kijken of er nog iets bijzonders te vinden was. Tussen een aantal gestalde fietsen zag ik al snel een exemplaar van Klein fakkelgras. Verder lopend vond ik steeds meer kleine groepjes planten. Onder een tweetal forse Platanen op de Javakade vormde dit grasje een groene waas tot wel 30 centimeter hoog. Forser dan de gebruikelijke miezerige 5 à 10 centimeter. De groeiplek was niet beperkt tot de schaduw van de bomen, maar strekte zich over een goede honderd meter uit, over de parkeerplaatsen. Tussen de kinderhoofdjes onder de auto’s stonden er duizenden, sommigen maar net twee centimeter hoog. Zoveel had ik er nog nooit in Amsterdam gezien!'

Klein fakkelgras

Klein fakkelgras is een éénjarig gras. Ze komt oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied, waar ze een voorjaarsbloeier is, en is te vinden op zandige ruderale plekken en langs wegen. Ze is bezig met een opmars en komt inmiddels wereldwijd voor. Klein fakkelgras is een bescheiden soort die absoluut niet de capaciteit heeft om een lastige woekeraar te worden. De planten worden niet groot, zijn kortlevend en al eind juli uitgebloeid. Daarna blijven de ‘lijkjes’ nog een tijdje als een gedroogd plantenstukje de omgeving verfraaien. Een prettige inburgeraar dus.

De opmars van Klein fakkelgras in Nederland

De eerste Amsterdamse meldingen stammen uit 2002, toen ze werd ontdekt op een drietal groeiplekken op de Westelijke Eilanden. Sindsdien is ze op verschillende plekken in Amsterdam opgedoken, meestal kortstondig maar er zijn ook plekken waar ze langer standhoudt. De omvang van de groeiplaats op de Javakade wijst erop dat Klein fakkelgras zich hier al enkele jaren op eigen kracht weet te handhaven.

De opmars in Amsterdam is illustratief voor de rest van Nederland. Klein fakkelgras stond voor 2000 te boek als een zeer zeldzaam gras dat slechts een enkele maal adventief was gevonden, maar zich niet blijvend wist te vestigen in Nederland. Na de eeuwwisseling veranderde dat beeld en is ze in meer steden gemeld. Het aantal nieuwe groeiplaatsen (kilometerhokken) neemt de laatste jaren, na een kleine dip rond 2012, toe. Klein fakkelgras lijkt bezig op eigen kracht de Nederlandse steden te veroveren en kan inmiddels als ingeburgerd worden beschouwd.

Verandering van het klimaat

Op de groeiplaatsen van Klein fakkelgras is het bovendien uitkijken naar andere bijzondere grassen. Zo komt ze in Amsterdam voor samen met Kransgras, Spaanse dravik en Stijf hardgras. Het gezamenlijk optreden lijkt geen toeval. Het zijn soorten die algemeen voorkomen in het Middellandse Zeegebied en van warmte houden. Deze warmteminnende soorten profiteren van de opwarming van het klimaat. De door Klein fakkelgras gekoloniseerde steden liggen met name in Zuid- en West Nederland, waar de temperaturen net wat hoger zijn dan in de rest van Nederland.

Wellicht komt de soort in meer steden voor dan nu bekend is. Mocht u Klein fakkelgras tegenkomen, voer hem dan met foto in op verspreidingsatlas.nl, telmee.nl of waarneming.nl.

Tekst: Peter Wetzels, FLORON; Edwin Dijkhuis, FLORON

Foto's: Peter Wetzels, FLORON; Aad van Diemen; NDFF Verspreidingsatlas