Nieuwe sluipwesp duikt op in Vondelpark

Het team dat het Vondelpark in dook op zoek naar nieuwe soorten stond onder leiding van evolutiebioloog Menno Schilthuizen, één van de oprichters van het bedrijf Taxon Expeditions en onderzoeker bij Naturalis Biodiversity Center. 

De vondst van de nieuwe sluipwesp laat zien dat we nog lang niet alles weten van wat er onder onze neuzen kruipt, vliegt en springt. Hoe bijzonder is de ontdekking van zo’n nieuwe soort eigenlijk? Wereldwijd worden er elke dag gemiddeld één tot twee nieuwe soorten beschreven. Heel verwonderlijk is dit eigenlijk niet: ongeveer 80% van de bestaande soorten op aarde zijn nog niet ontdekt.

Toch wordt in Nederland niet meer zo vaak een nieuwe soort ontdekt. En dat is niet doordat we in Nederland al elk blaadje omgekeerd hebben op zoek naar nieuwe soorten. Het gaat vaak vooral om soorten waarvan we in Nederland niet zo veel kennis hebben. Zo zijn we zeer bekend met de vogels, libellen en vlinders; daarvan herkennen vele burgers ook verschillende soorten. Terreinen waarop we niet veel experts hebben, zijn de terreinen waarop nog veel te ontdekken valt. "In Nederland vliegen waarschijnlijk nog talloze sluipwespensoorten rond zonder wetenschappelijke naam," vertelt Schilthuizen.

Biomonitoring

Gebieden waarop nog veel te ontdekken valt zijn onder andere de nematoden (rondwormen), bochelvliegen, mineervliegen en zo ook verschillende families van de sluipwespen. Waarom verdiepen wetenschappers zich niet in deze onbekende families? "Het is een kwestie van traditie en luiheid: als er al veel aan een bepaalde groep is gewerkt, is het makkelijk om daar op voort te bouwen. Zeker als het grote of kleurrijke organismen zijn," legt Schilthuizen uit. Wetenschappers hebben dus ook een zwak voor mooie verschijningen.

Het in kaart brengen van alle soorten is belangrijk voor het begrijpen en beschermen ervan. Wat je niet kent, kan je ook niet beschermen. Daarom heeft Naturalis als doel gesteld om alle soorten in Nederland te identificeren. Met het gebruik van innovatieve biomonitoring zou dit werkelijkheid kunnen worden. Onder meer met DNA-onderzoek en beeldherkenning kan het ontdekken en in kaart brengen van soorten in een stroomversnelling komen. Dat betekent niet dat we niet meer met de loep het veld in hoeven, maar wel dat we sneller de onontdekte soorten boven water of grond hebben.  

Veilig opgeborgen

De echte ontdekker van de nieuwe sluipwesp is Naturalis-onderzoeker en sluipwespenexpert Kees van Achterberg. "Al vrij snel zag ik dat het om iets bijzonders ging. De sluipwesp lijkt op andere soorten, maar had net iets andere kleuren en een net iets andere lichaamsverhouding," vertelt Van Achterberg. Het ontdekken van een nieuwe sluipwesp is niet voor iedereen weggelegd. "De sluipwesp is bijzonder klein, om hem goed te kunnen bekijken heb je een microscoop nodig. Daarnaast moet je veel literatuur afgaan om er zeker van te zijn dat het een nieuwe soort betreft," legt Van Achterberg uit.

Het holotype van de sluipwesp - het unieke exemplaar aan de hand waarvan de naam beschreven is - staat veilig opgeborgen bij Naturalis. Van Achterberg durft hem eventjes te laten zien, voordat hij ter bewaring in de droogvriezer gaat. Een doosje vol sluipwespen van een paar millimeter groot komt tevoorschijn. Op de vraag of Van Achterberg trots is op zijn nieuwe ontdekking antwoordt hij bescheiden: "Zoiets doe je natuurlijk samen. Je bent met zijn allen op pad, voor de naam is dan ook democratisch gekozen."

Tekst: Amy van Nobelen, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Barbara Walsh; Kees van Achterberg; Naturalis