Bospest blijkt zegen voor inheems insectenleven

Sinds de Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) begin twintigste eeuw overal in West-Europa werd aangeplant en zich vervolgens oncontroleerbaar verspreidde, is het een van de meest gevreesde “exoten” (soort die oorspronkelijk hier niet voorkomt) in ons landschap. Jaarlijks worden tientallen miljoenen euro’s uitgegeven aan de bestrijding ervan.

Maar ondertussen blijkt de inheemse insectenfauna zich langzaamaan te hebben aangepast aan de nieuwkomer, en voor veel insecten is het een welkome voedselbron. Menno Schilthuizen en collega’s van onder andere Naturalis Biodiversity Center, de Rijksuniversiteit Groningen en de Leidse Hogeschool bekeken exemplaren van Amerikaanse vogelkers en de gewone, inheemse Vogelkers in het herbarium van Naturalis. Ze ontdekten dat insectenvraat aan de uitheemse soort in de afgelopen eeuw verdubbeld is, terwijl die van de inheemse verwant gelijk is gebleven.

Tijdens veldstudies ontdekten de onderzoekers dat maar liefst 64 verschillende insectensoorten van Amerikaanse vogelkers eten. Dat zijn meer dan anderhalf maal zoveel insecten als er eten van de inheemse Vogelkers, Prunus padus. Onder de liefhebbers van Amerikaanse vogelkers  bevinden zich ook gespecialiseerde soorten, zoals het vijfstippelig struikhaantje (Gonioctena quinquepunctata). Dit is een kevertje dat oorspronkelijk leeft van Lijsterbes, maar in de jaren ’90 is overgestapt op Amerikaanse vogelkers. De onderzoekers bekeken het complete DNA van de kever en ontdekten enkele genen die verschillen tussen de Lijsterbes- en Vogelkers-etende kevers. “Dat duidt erop dat de kever bezig is zich evolutionair aan de Amerikaanse vogelkers aan te passen, en wellicht veel andere insecten ook,” zegt Schilthuizen.

Andersom lijkt het erop dat de Amerikaanse vogelkers zelf geëvolueerd is sinds hij zich in ons land gevestigd heeft. In samenwerking met het Natural Products Lab van de Universiteit Leiden werd ontdekt dat de chemische afweer van de Amerikaanse vogelkers in Nederland anders is dan die in Noord-Amerika. De Nederlandse planten lijken minder van het giftige blauwzuur te produceren en dat bovendien te doen met een andere mix van blauwzuurproducerende moleculen.

Een rijke en gespecialiseerde gemeenschap van plantenetende insecten is zich dus aan het vestigen op de Amerikaanse vogelkers en daarbij speelt bovendien snelle evolutionaire aanpassing een rol. Op termijn kan dit ervoor zorgen dat de insecten de boom onder de duim zullen houden en het invasieve karakter ervan verdwijnt. De onderzoekers waarschuwen er wel voor dat het voortdurend handmatig verwijderen van de bomen dit proces zal vertragen.

Tekst: Naturalis
Foto's: Ruud Lardinois, Stichting Kritisch Bosbeheer (leadfoto: woekerende Amerikaanse vogelkers op een kapvlakte); Kim Meijer, Rijksuniversiteit Groningen