Bescherming tapuit leidt tot hoger broedsucces

De tapuit is in enkele tientallen jaren tijd een van de zeldzaamste broedvogels van ons land geworden. De achteruitgang is fors, met maar liefst 90% sinds 1990. Begin jaren tachtig broedden er nog 2200 paren in Nederland, tegen 230 tot 270 paar nu. Grote delen van het binnenland, zoals Noord-Brabant, Limburg en de Veluwe zijn nagenoeg verlaten door deze vroeger algemene soort, die vele volksnamen kent. Zo kennen Katwijkers de tapuit als ‘duinstag’; hij wordt er nu slechts nog op doortrek gezien. Want ook in de duinen in Zuid-Holland en Zeeland is hij nagenoeg verdwenen.

Minder zandige plekken, minder konijnen

Veel voorheen geschikte broedgebieden zijn dichtgegroeid met gras en struweel, zoals in veel duingebieden. Daar houden tapuiten niet van, die hebben schrale, zandige, open plekken nodig om insecten te kunnen bemachtigen. Het dichtgroeien van duinen en heiden komt onder meer door stikstofdepositie, het wegvallen van schapenbegrazing, gebrek aan dynamiek in de vastgelegde kust (minder verstuiving) en de achteruitgang van het konijn door ziektes. Konijnen houden de begroeiing kort en bieden nestgelegenheid.

Laag broedsucces is knelpunt

Om de tapuit er bovenop te helpen voeren Sovon Vogelonderzoek Nederland en Stichting Biosfeer beschermingswerk en onderzoek uit in de duinen van de Kop van Noord-Holland (in beheer bij Landschap Noord-Holland) en in het Drents-Friese Wold (Staatsbosbeheer), in opdracht van Vogelbescherming Nederland en de VBNE (Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren). Omdat duidelijk was dat recent vooral het lage broedsucces door predatie van landroofdieren (vooral vos) een knelpunt is, werden in 2015 zoveel mogelijk nesten opgezocht en beschermd tegen roofdieren met behulp van gaas. Een noodmaatregel, maar wel essentieel om de populatie voor de korte termijn te behouden.

Nestbescherming werkt

Het beschermen van nesten in 2015 had meteen resultaat. In de Noordduinen bij Den Helder zijn uit 67% van de beschermde nesten jongen uitgevlogen (tegen 23% uit onbeschermde nesten). Op het Aekingerzand in het Drents-Friese Wold hebben 93% van de beschermde nesten succes gehad en zijn maar liefst 139 jongen uitgevlogen. Het aantal tapuiten dat in 2016 terug zal keren zal naar verwachting toenemen. Want met de overleving in de winter is niet veel mis, zo is gebleken. De oorzaken van de achteruitgang van de tapuit liggen echt in het broedgebied.

Plannen voor 2016

Op dit moment komen de tapuiten weer terug in hun broedgebieden en wordt er volop gezongen en gebaltst en begint er ook weer een nieuw seizoen voor tapuitenbeschermers en –onderzoekers. In 2016 worden de nesten van de tapuit op het Aekingerzand en in de duinen van de Kop van Noord-Holland weer beschermd, waarbij we de manier waarop dat gebeurt nog wat effectiever proberen te maken. In de Eierlandse Duinen op Texel, waar geen vossen maar wel verwilderde katten zijn, zal de populatie tapuiten onderzocht worden om te zien hoe daar het broedsucces en het predatiecijfer is. Ook dit gebied is een bolwerk van de tapuit, met 26 broedparen in 2014.

Lange termijn

Op de lange termijn is het belangrijk dat meer (voormalige) broedgebieden van de tapuit worden hersteld als broedgebied. Daar werkt Vogelbescherming ook aan, samen met terreinbeheerders als Staatsbosbeheer en Landschap Noord-Holland. In de Kop van Noord-Holland zien we dat in terreindelen waar recent kleinschalige maatregelen zijn uitgevoerd, de aantallen en het broedsucces vanaf 2012 minder sterk zijn afgenomen dan in terreindelen zonder maatregelen. Het verdient dus aanbeveling om de kleinschalige maatregelen uit te voeren op meer plekken die recent sterk zijn vergrast. In het kader van het Programma Aanpak Stikstof van de overheid zullen veel van dergelijke maatregelen worden genomen, die hopelijk gunstig zullen uitpakken voor de tapuit.

Meer weten over de bescherming van de tapuit? In 2014 heeft Vogelbescherming de brochure Toevlucht voor de tapuit (pdf; 2,3 MB) uitgebracht. U kunt hem ook kosteloos bestellen via info@vogelbescherming.nl

Ook kunt u doneren voor de bescherming van de tapuit.

Tekst Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Luc Hoogenstein, Saxifraga; Jankees Schwiebbe, Birdphoto.nl; Jonna van Ulzen, Vogelbescherming Nederland