Mineralenpomp laat bossen (weer) leven

Onbalans

Door de sterke verzuring en vermesting sinds vorige eeuw, zijn droge bosbodems veel nutriënten zoals calcium, kalium en sporenelementen kwijtgeraakt. Dit probleem speelt het sterkst in bossen waar bomen groeien die zuur strooisel produceren, zoals Grove den, Beuk en Zomereik. De combinatie van verzuring vanuit de lucht en het zure strooisel zorgt voor een onbalans in de beschikbaarheid van essentiële voedingsstoffen, met verstrekkende gevolgen. In verzuurde bodems zijn nauwelijks wormen of ander voedsel voor vogels te vinden en de vitaliteit van bomen verslechtert. Ook Zomereikensterfte blijkt gekoppeld te zijn aan een gebrek aan essentiële elementen.

Pompen

Herstel van de bossen van droge arme standplaatsen is noodzakelijk voor het behoud van leefgebieden van bossoorten als Zwarte specht, Groene specht, rode bosmieren en veel soorten paddenstoelen, maar ook voor de gezondheid van de bossen zelf en daarmee duurzaam bosbeheer en bosbouw. De vraag is echter hoe de onbalans in nutriënten hersteld kan worden. In een onverstoorde situatie worden nutriënten in een bos ‘rondgepompt’. Vallende bladeren en naalden bevatten essentiële voedingsstoffen, die na vertering weer beschikbaar komen voor opname door plantenwortels. Door zure regen zijn veel elementen naar diepere lagen uitgespoeld, of opgehoopt in de slecht verterende zure strooisellaag. Elementen als calcium, kalium en magnesium zijn hierdoor steeds minder beschikbaar, terwijl er wel veel stikstof uit de lucht wordt aangevoerd.

Nieuwe aanvoer nutriënten

De Bosgroepen zijn nu in opdracht van de provincie Noord-Brabant begonnen met het testen van steenmeel op de arme, verzuurde bodems van enkele Noord-Brabantse bossen. Steenmeel moet de bodemkwaliteit en daarmee het bodemleven en de biodiversiteit verhogen. Deze gemalen steen bevat nutriënten die, in tegenstelling tot kalk, langzaam vrijkomen, waardoor de kans op verruiging minimaal is. Daarnaast wordt geëxperimenteerd met het aanplanten van boomsoorten met rijker en beter afbrekend strooisel, die oorspronkelijk ook in bossen op deze zandgronden voorkwamen, zoals Hazelaar, Europese vogelkers en Winterlinde. Doel is om de natuurlijke mineralenpomp weer op gang te brengen. Effecten van deze experimentele maatregelen op de bodem, het bodemleven, de bomen en de biodiversiteit worden in kaart gebracht met Wageningen Universiteit, Alterra, Stichting Bargerveen, onderzoekcentrum B-Ware en BSP.

Meer informatie over het project is te vinden op de site van de Bosgroep Zuid Nederland 

Tekst: Marijn Nijssen, Leon van den Berg en Bart Nyssen, Stichting Bargerveen & Bosgroep Zuid Nederland
Foto’s: Arnold van den Burg, BSP; Dieder Plu; Bosgroep Zuid Nederland