Gele kwikstaarten geven kleur aan akkers

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland op [publicatiedatum]

Oorspronkelijk een weidevogel, is de gele kwikstaart nu vooral een akkervogel. Althans: als broedvogel. Zodra de broedtijd voorbij is zie je ze weer vaker tussen grazend vee in de weilanden. Mét hun jongen.

Wie nu een kijkje neemt in de open akkerbouwgebieden van Nederland van Noord-Holland, Groningen, Flevoland en Zeeland, kan de gele kwikstaart moeilijk missen. In deze over het algemeen vogelarme en intensieve landbouwgebieden manifesteert de gele kwikstaart zich als de meest algemene vogelsoort. Hij broedt er vooral in zeer open zeekleigebieden met graan (vooral wintertarwe); maar ook tussen de bollen broeden volop gele kwikstaarten. De gele kwikstaart broedt op de grond in de percelen, maar zoekt zijn voedsel vaak aan de randen en in bermen. Hier zijn meer insecten die ze vooral lopend of met een sprintvluchtje verschalken. Uit onderzoek blijkt dat gele kwikstaarten profiteren van natuurvriendelijke akkerranden en braaklegging.

Uitgezongen
Gele kwikstaarten broeden vaak in clusters van enkele paren. Het broedseizoen zit er nu grotendeels op, hoewel een deel van de paren nog een tweede broedsel grootbrengt. Zingen doen de gele kwikstaarten niet meer. De vogels zitten nu in groepen, die bestaan uit volwassen vogels en hun jongen; hiervan zijn de meeste in juni uitgevlogen. Ze zijn nog niet mooi geel, maar overwegend bruin en beige, met een donkere, opvallende tekening op kop en borst welke aan piepers doet denken. Dit juveniele kleed houden ze maar kort, waarna ze ruien naar het eerste winterkleed. Het geluid van jonge gele kwikken is rauwer dan dat van de volwassen vogels.

Koewachtertjes
De gele kwikstaarten die na de broedtijd rondzwerven zijn opvallend vaak te vinden in graslanden met koeien, schapen en paarden. Ze zoeken insecten die rond de kop en de poten worden opgejaagd door het vee; ze worden daarom ook weleens koewachtertjes genoemd. Tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw konden gele kwikstaarten ook als broedvogel soms talrijk zijn in graslanden. Dat leefgebied hebben ze nagenoeg verlaten; zelfs in weidevogelreservaten vind je ze nauwelijks. Alleen in reservaten waar zeer laat gemaaid wordt (zoals in de Castricummerpolder, NH) daar lukt het nog steeds om gele kwikstaarten in hoge dichtheden te behouden.

Regen in Sahel bepaalt index
De gele kwikstaart staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels, maar doet het de laatste jaren goed volgens het Meetnet Broedvogels van Sovon Vogelonderzoek Nederland. Dat komt door de gunstige omstandigheden in de overwinteringsgebieden in de Sahel. Als daar genoeg regen valt, dan is er voldoende voedsel voor de gele kwikken en is de kans op een succesvolle overwintering en trektocht naar de broedgebieden groot. De index van de broedvogelaantallen laat over een langere periode schommelingen zien door de wisselende omstandigheden in de Sahel. Afgelopen winter was het er droog; wellicht zijn de aantallen gele kwikstaarten daarom dit jaar weer lager. De cijfers van het Meetnet Broedvogels zullen dat moeten uitwijzen.

Tekst Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland
Foto's: BirdPhoto.nl; Marianne Slot