Meer duidelijkheid bij de fluweelboleten

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Er hebben zich de laatste jaren belangrijke wijzigingen voorgedaan bij de Nederlandse fluweelboleten. Dit is vooral te danken aan een nauwere soortopvatting waarbij een fluweelboleet werd uitgesplitst in drie verschillende soorten. Veel mycologen zijn principieel tegen het uitsplitsen van soorten omdat je de mycologie niet ingewikkelder moet maken dan nodig. Maar in dit geval is de uitsplitsing zeer terecht.

Fluweelboleten kenmerken zich door een droog, fluwelig hoedoppervlak. Bij veroudering breekt bij veel soorten de hoedhuid open in kleine, onregelmatige plakjes. In de barstjes tussen die plakjes is dan het onderliggende hoedvlees zichtbaar. De steel is bij de meeste fluweelboleten slank, cilindrisch en vaak in een puntje uitlopend aan de basis, zelden is de steel naar de voet verdikt.

Gesplitst in drie soorten
De gesplitste fluweelboleet is de zeer algemeen voorkomende Roodsteelfluweelboleet (Xerocomus chrysenteron) in brede zin (sl). Hieruit werden de Blozende fluweelboleet (Xerocomus declivitatum), de Blauwvlekkende fluweelboleet (Xerocomus cisalpinus) en de Roodsteelfluweelboleet in strikte zin (ss) onderscheiden. De uitsplitsing is zeer gerechtvaardigd want het verschil tussen deze soorten is nu zo helder dat een goede determinatie eindelijk met speels gemak is te maken. Moleculair DNA-onderzoek heeft deze splitsing inmiddels ondersteund.

Goed herkenbaar door duidelijke verschillen
Met de volgende veldkenmerken zijn de meeste vondsten van fluweelboleten op naam te brengen.
Volgens de nieuwe beschrijving is de Roodsteelfluweelboleet (ss) een boleet met een grijsbruine tot donkerbruine hoed met rood vlees onderin de barsten van de hoedhuid met een vlammend wijnrood aangelopen steel waarvan bij doorsnede het vlees niet tot zeer zwak blauw verkleurt aan de lucht en van de poriën bij druk. De Roodsteelfluweelboleet (ss) is vrij zeldzaam in Nederland.

De Blozende fluweelboleet heeft bij doorsnede een zwakke blauwverkleuring in het midden van de steel en bij druk op de poriën. De okerbruine tot rozebruine hoed barst bij ouderdom weinig of niet open en laat dan geen rood vlees in de barsten zien. De geelachtige steel bezit niet of nauwelijks van die vlammende rode tinten zoals op de steel van de Roodsteelfluweelboleet. Bij doorsnede zijn er vlak boven de steelbasis in het gele vlees roodoranje vlekjes zichtbaar. Tegenwoordig weten we dat de Blozende fluweelboleet algemeen voorkomt in Nederland.

De Blauwvlekkende fluweelboleet lijkt erg op de Roodsteelfluweelboleet, maar het vlees en de poriën verkleuren snel en intens blauw. Voor de zekerheid kunnen met de microscoop de sporen nog worden gecheckt want die zijn licht gestreept in tegenstelling tot de gladde sporen van de Blozende en Roodsteelfluweelboleet. Volgens het verspreidingskaartje komt de Blauwvlekkende fluweelboleet vooral in Drenthe zeer algemeen voor.

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging