Chileense zakpijp verspreidt zich zeer langzaam

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]

De eerste waarnemingen van de Chileense zakpijp in de Nederlandse kustwateren zijn uit het voorjaar van 2008. Deze exoot werd toen al massaal aangetroffen op de pontons in de jachthaven van Burgsluis, Oosterschelde. In de zomer van 2014 en in februari 2015 zijn er massaal exemplaren aangetroffen in de Oosterschelde bij de Westbout. Hoewel het een zogenaamde invasieve soort betreft lijkt de soort zich voorlopig nog niet over een groter gebied in de Oosterschelde of elders op de Nederlandse kust te hebben gevestigd.

Invasieve exoten zijn dieren, planten en micro-organismen die door menselijk handelen in een nieuw gebied terechtkomen (zoals Nederland) en die door vestiging en verspreiding schade kunnen veroorzaken. Deze schade kan naast economische schade of schade aan de gezondheid van mens of dier ook bestaan uit bijvoorbeeld het verdringen van autochtone soorten, organismen die van nature hier thuis horen. Daarmee vormen ze een bedreiging voor onze autochtone biodiversiteit. In de Nederlandse kustwateren komen veel van dit soort invasieve exoten voor. Voorbeelden zijn onder andere de Gele wratspons, Wakame wier, Japanse oester, Filippijnse tapijtschelp, maar er zijn nog veel meer soorten. Sinds 2008, en mogelijk al een paar jaar eerder, wordt de als invasief bekend staande Chileense zakpijp (Corella eumyota) aangetroffen in de Oosterschelde. Gedurende de eerste jaren van de vestiging in Nederland is de soort uitsluitend in de jachthaven van Burgsluis en de directe omgeving daarvan aangetroffen.

In de zomer van 2014 werden er ook grote aantallen van de Chileense zakpijp waargenomen bij de Westbout, tussen Burgsluis en de Oosterscheldekering. In februari van dit jaar is bij een LIMP-excursie (zie ook het natuurbericht van 15 februari 2015) de massale aanwezigheid van deze Zuid-Amerikaanse zakpijp bij de Westbout opnieuw aangetoond.

Het nagenoeg stilstaande water in de jachthaven van Burgsluis vormt een geheel andere leefomgeving dan het aan sterke stromingen blootgestelde gebied van de Westbout. Het zijn twee geheel verschillende biotopen die ogenschijnlijk beide goed genoeg zijn voor de vestiging van de Chileense zakpijp. Dit is een typisch kenmerk van veel exoten. Het zijn vaak zeer robuuste planten en dieren die zich in zeer veel verschillende leefomgevingen heel goed thuis voelen, zich kunnen vestigen en daar succesvol kunnen voortplanten.

Nu de Chileense zakpijp zich na ruim 7 jaar buiten de haven van Burgsluis heeft gevestigd is het aannemelijk dat de soort zich verder over de Oosterschelde maar mogelijk ook over andere delen van de Nederlandse kust gaat verspreiden. Door de wijze van voortplanting van deze soort zal dit mogelijk niet heel erg snel gaan. De larven vestigen zich nadat ze uit de ouderdieren komen onmiddellijk op de nabij gelegen zeebodem. Dat verklaart waarom de soort zich ruim 7 jaar uitsluitend in de jachthaven van Burgsluis heeft gevestigd. Nu hij echter ook massaal aanwezig is op een locatie waar een zeer sterke getijdenstroming staat, is het niet ondenkbaar dat de Chileense zakpijp zijn opmars versneld zal gaan voortzetten.

Stichting ANEMOON vraagt alle waarnemers zeer oplettend te monitoren op de aanwezigheid van deze zakpijp. Helaas is het een onopvallende en soms lastig te herkennen soort. Typische kenmerken zijn: een stevige grijze, lichtbruine tot licht oranje glanzende zakpijp van maximaal 4 centimeter, die liggend en meestal in dicht opeengepakte kluiten op zijn zijde op hard substraat groeit. Net als andere zakpijpen voedt hij zich door via een sifon aan de bovenzijde zeewater naar binnen te zuigen en daar zijn eten uit te filtreren. Deze instroomopening op de bovenzijde van het dier is vaak opvallend lang, soms trompetvormig verbreed, maar is bij droogvallen altijd ingetrokken. Vaak worden de zakpijpen bedekt met sediment, wat de herkenning van de soort nog lastiger maakt. Meer informatie over de Chileense zakpijp en hoe deze is te herkennen is te vinden op de website van Stichting ANEMOON.

Tekst en foto’s: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON