Moeraspaddenstoelen in Nederland te weinig onderzocht

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Het voorjaar verliep dit jaar zonnig, koel en vooral droog. Enkele leden van de Nederlandse Mycologische Vereniging op zoek naar paddenstoelen zochten daarom de drassige oevers af van het Veenweidegebied Oostzanerveld. Deze gebieden worden door hun moeilijke toegankelijkheid te weinig onderzocht, ondanks dat bijna alle paddenstoelen van deze oeverzones op de Rode Lijst staan.

Moerassen midden in de Randstad
Nederland is een waterrijk, moerassig landje en er zijn altijd wel plaatsen te vinden waar genoeg vocht voorhanden is voor de paddenstoelen. Als er maar vochtige plaatsen zijn dan zijn er ook paddenstoelen, zelfs in juni. Voorbeelden te over in het westen van Nederland. In Noord- en Zuid-Holland zijn het vooral de met rietland omzoomde meren en waterrijke veenweidegebieden. Met de kennis van de kenmerkende paddenstoelen van het veenweidegebied is het echter droevig gesteld. Dat komt doordat onderzoek moeilijk is door de slechte toegankelijkheid. In deze tijd van het jaar zijn veel veenweidegebieden gesloten voor publiek vanwege het broedseizoen. Een bootje huren gaat nog prima maar behalve bij de botenverhuurder kan er vaak alleen maar aangemeerd worden bij restaurants en andere neringdoenden in de talrijke dorpjes.

Louter Rode Lijstsoorten
Een boottochtje in het Oostzanerveld van vorige week bracht een aantal prachtige Rode Lijstsoorten aan het licht. Langzaam varen langs de rietschoot met doorkijkjes tussen pollen Riet, Lisdodde, Gele lis en andere oeverplanten gaf de mogelijkheid op een goed zicht op de mosrijke zone achter de oevervegetatie. De paddenstoelen staan op deze plaatsen meestal in kleine groepjes bij elkaar tussen het mos wat het zoeken vergemakkelijkt.

Zo langzaam dobberend met de boot langs de oever werden er verrassend snel paddenstoelen opgemerkt. Niet ver van elkaar stonden groepjes Veenmosvuurzwammetjes (Hygrocybe coccineocrenata) en Veenmosgrauwkoppen (Lyophyllum palustre) tussen het veenmos. Het Veenmosvuurzwammetje is een vroege wasplaat die al in juni tevoorschijn kan komen. De voedingstoffen halen ze niet alleen uit dood Veenmos (Sphagnum) maar ook wel uit ander dood plantenmateriaal. De zwak parasitische Veenmosgrauwkop is echt gebonden aan Veenmos en wordt hier in kleinere tot soms zeer grote groepen op gevonden. Beide soorten staan in de categorie kwetsbaar op de Rode Lijst. Even later vonden we waar we vooral voor gekomen waren. Net boven waterniveau op halfdode Lisdoddestengels werden een aantal fotogenieke paddenstoeltjes opgemerkt. Na determinatie thuis bleek het inderdaad te gaan om de door mycologen veel gezochte maar weinig gevonden Lisdoddefranjehoed (Psathyrella typhae). Deze eveneens kwetsbare Rode Lijstsoort pretendeert volgens zijn Nederlandse en wetenschappelijke naam op stengels van Lisdodde voor te komen (Typha is Latijn voor lisdodde), maar bij het napluizen van het bestand van de NMV bleek dat niet helemaal te kloppen. Ze worden vaak genoeg ook op andere oeverplanten aangetroffen waaronder Riet, Gele lis, Heen, Pitrus en Waterzuring.

Paddenstoelen van moerassen, venen en oevers
Verlandingsvegetaties zijn zeldzaam geworden in Nederland. De instandhouding van veenweidegebieden is gecompliceerd en oplossingen zijn duur. In Nederland komen in moerassen, venen en oevers circa 72 soorten paddenstoelen voor. Hiervan staat het zeer hoge aantal van 62 soorten op de Rode Lijst (86%). De verzuring en vermesting, maar ook het areaalverlies door ontwatering en oprukkend geboomte door gebrek aan beheer zijn belangrijke oorzaken van de achteruitgang. Met 18% kennen de moeraspaddenstoelen ook het hoogste percentage verdwenen (uitgestorven) soorten van Nederland.

De vraag hoe het er momenteel voor staat met de kenmerkende paddenstoelen is alleen te beantwoorden door vrijwilligers met de nodige kennis enthousiast te maken om er heen te gaan. Een goede voorbereiding is in dit geval het halve werk. De eerste zorg is een ontheffing of vergunning voor als de zompige oevers betreden moeten worden. Probeer anders een afspraak te maken met de beheerder of ga met een excursie mee het gebied in.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Piet Brouwer